Bildiğimiz gibi arkadaşlar kullandığımız telefonların pilleri Lityum-İyon pillerdir. Öncelilkle Lityum-İyon pillerin avantajlarını ve dezavantajlarını görelim.
Lityum-İyon pillerin avantajları;
1- Yüksek enerji yoğunluğu ve daha fazla kapasite.
2- İlk kullanım sırasında herhangi bir özel işlem istemezler. Sadece normal bir dolum yapmanız yeterlidir.
3- “Hafıza efekti etkisi”ne sahip olmadıkları için herhangi bir özel deşarj/şarj prosedürüne ihtiyaç duymazlar.Yani doldurulmaları için boşaltılmaları şart değildir.
4- Benzer boyuttaki Ni-cad pillere göre %35 daha hafiftirler.
5- Kendi kendine boşalım yüzdeleri daha düşüktür.
Dezavantajları;
1- Voltaj dalgalanmalarına karşı hassastırlar ve bundan korunmaları gerekir.
2- En iyi şartlarda depolasanız ve hiç kullanmasanız dahi zamanla ömürleri azalır.
3- Nikel-Kadmiyum pillere göre % 40 daha pahallıdırlar.
4- Döngü ömürleri azdır. (Yaklaşık 300-500 defa)
Gördüğünüz gibi pek çok dezavantajına rağmen Li-ion pilkullanıyor olmamızın belli başlı 3 sebebi var; “Hafıza efekti etkisi”ne sahip olmamaları (Her seviyede ve her seviyeye kadar şarj edilebilmeleri), yüksek enerji yoğunlukları ve hafiflikleri…
Öncelikle bir konuyu açıklığa kavuşturmak gerekiyor: Li-ion piller hem yaşlandıkça hem de kullanıldıkça ölürler ve bu etki birbirinden bağımsızdır. Genel olarak 1 yıl veya 300 döngü sonunda kullanılabilir kapasitesi % 80 veya altına, 2 yıl veya 500 döngü sonuda ise % 50 veya altına düşecektir. Yani hiç kullanamasanız bile 2 yıl sonunda artık % 50 veya altında kapasite ile çalışan bir piliniz olacaktır. Aynı şekilde 500 döngüyü 1 ayda kullansanırsanız da 1 ay sonunda % 50 kapasitesini kullanabildiğiniz ölü bir piliniz olacaktır, bu bir! Ne kadar mükemmel kullanırsanız kullanın hata va hatta hiç kullanmasanız bile bir pilin ömrü 2-3 yıldır, bu iki! Bu ömür kesinlikle uzatılamaz, bu da üç!
Yani bütün bu makalenin amacı bu ömrü nasıl uzatabileceğinizi anlatmak değil, bu limitlerden daha fazla kayıp yaşamadan pilinizi nasıl kullanabileceğinizi anlatmaktır.
Pilin ömrünü kısaltan 2 etken vardır: Sıcaklık ve enerji boşaltım hızı.Li-ion piller için 45°C üzeri sıcaklıklar zaralıdır.Yüksek enerji boşaltım hızı da pilin ömrünü azaltır.
Örneğin (Rakamları tamamen atıyorum ama orantı yaklaşık olarak doğrudur) sürekli pil ile oyun oynayan bir kullanıcının pili 3-6 ay sonunda kullanılmaz hale gelirken, sürekli HD film izleyen bir kullanıcının pili 1.5 yıl, pil ile sadece internette dolaşan bir kullanıcının pili 2 yıl sonunda aynı seviyeye gelecektir. Yani kısaca telefonunuzu kullanırken ne kadar az enerji harcamasını sağlarsanız pilinizin ömrü o kadar daha uzun olacaktır.
Günümüzde kullanılan bataryaları şarj etmek oldukça basittir ve “Hafıza efekti etkisi”ne sahip olmadıkları için Nikel-Kadmiyum pillerde olduğu gibi (Tam deşarj) herhangi bir hazırlık gerektirmez. “Kullanmadan önce 8 saat şarj et”türü hurafeler gördüğünüz gibi hala Nikel-Kadmiyum pil kullandığını zanneden kişilerin uydurduğu ve Li-ion piller açısından hiçbir doğruluğu bulunmayan söylemlerdir.
Li-ion pillerin güvenli ve verimli şarj edilebildiği sıcaklık aralığı 0° ila 45°C arasıdır. (Hızlı şarj uyguluyorsanız 5° ila 45°C arası) İdeal şarj aralığı ise 15 ila 30°C’dir.
Li-ion piller sık şarj olmayı seviyorlar. Bu yüzden pilinizi makul sıklıkla şarj etmeniz piliniz için iyidir.(Dolayısıyla deşarj etmek) Bunun için 1-2 günde bir pilin ortalalama %20-30 enerjisini tüketin ve ardından şarj edin. Fakat bu işlemi yaparken aynı seviyeyi tekrardan kaçının. Örn. bir gün %50 şarj ettiyseniz bir dahaki sefere %20 edin. Daha sonraki sefere %30 gibi… Uzun süre(Özellikle 1 aydan fazla) şarj etmemek pilin ömrünü aşağı çekecektir. Çok sık şarj etmek ise bataryaya zarar vermese bile her döngü batarya ömründen yediği için yine batarya ömrünü kısaltacaktır.
Bu piller 0°C’nin altında kesinlikle şarj edilmez. Bu yapıları gereği pilin patlaması ile sonuçlanabilir. (Askeri veya özel amaçlarla üretilen bazı özel Li-ion piller bu tanımın dışındadır.)
Piyasada bulabileceğiniz ve pilleri normal şarj süresinden çok daha hızlı şarj eden aparatları sürekli kullanmanız pil ömrünü oldukça aşağı çekecektir.
Mümkün olduğunca yavaş deşarj etmek pilin ömrünü uzatacaktır.
Günümüzde kullanım şekli olan “% 100’den %5’e kadar boşalt sonra şarj et” yerine kısmi deşarj etmek Li-ion piller için daha sağlıklıdır. Fakat belli periyotlarda pili kalibre etmek zorundasınız.
Kalibrasyon Nasıl Yapılır?
Akıllı pil kalan kapasitesinin % 5’ine kadar boşaltıldığında kesin kalibrasyon sağlar. Kullanıcının periyodik olarak pili % 5 kapasite alarmı eşiğine kadar boşaltması yeterli olacaktır.
Genel olarak, bir Li-ion pil minimum 3 ayda bir veya 30 döngüde bir kalibre edilmelidir. Neredeyse hiçbir zaman boşaltılmayan bir pil, ayda bir defa kalibre edilmelidir.
Sorular Cevaplar;
Şarj etmeden önce bataryayı bitirmem gerekiyor mu?
Hayır.
Peki şarj etmeye başladıktan sonra tamamlamam şart mı, başka bir deyişle tam dolmadan şarj işlemini iptal edersem bir zararı olur mu?
Hayır. Li-ion pilleri dilediğiniz seviyeye kadar doldurabilirsiniz ve dilediğiniz bir seviyeye kadar boşaltabilirsiniz. Bunun hiçbir zararı yoktur.
Pili hangi seviyeye kadar deşarj etmeliyim?
Bu cevap verilmesi zor bir soru çünkü pillerde insanlar gibi farklı farklı karakterlere sahip. Ama çok fazla deşarj etmeyin. Özellikle %5-10‘luk sınırın altına inmeyin.
