Kıdem Tazminatı Nedir
Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde gösterilen fesih ve infisah hallerinde en az bir yıllık çalışması olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde bu işçinin hak sahiplerine işveren tarafından ödenmesi gereken paradır.
Kıdem tazminatı, hem belirli süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan işçilere hem de belirsiz süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan işçilere ödenir. Ancak, belirli süreli hizmet sözleşmelerinde, sözleşmede belirlenen sürenin kendiliğinden son bulması halinde veya tarafların anlaşarak sözleşmeyi sona erdirmelerinde kıdem tazminatı ödenmez.
Kıdem Tazminatı günümüze kadar yürürlükte bulunan yada yürürlükten kalkan tüm iş kanunlarında gerek mahiyeti itibariyle gerek uygulanabilirliği açısından ve gerekse hesaplanması açısından her zaman tartışıla gelmiş, bu konuda birbirleriyle çelişen yada birbirini destekleyen veya birbirine taban tabana zıt yargı kararları ile her zaman çalışma hayatının gündeminde kalmış çok kapsamlı yorumlara dayanan bir kanun maddesi olmuştur.
KIDEM T.D.K. ca şöyle tanımlanmaktadır:
1-Bir görevde rütbece eskilik,
2- Bir görevde geçirilen süre.
TAZMİNAT : Zarar karşılığı ödenen para, ödence.
KIDEM TAZMİNATI ise: Belirli süre çalıştıktan sonra ayrılan işçiye görev süresine bağlı olarak verilen para…şeklinde tanımlanmaktadır.
Kıdem tazminatı müessesesi İş Kanunu’na işçilerin gelir ve iş güvenliğini sağlayıcı, gereksiz işten çıkarmaların işçiyi olumsuz etkileyecek durumların ortaya çıkmasını önleyici, işverenlerin sıradan ve önemsiz nedenlerle işçi çıkarmalarını frenleyici ve aynı zamanda işyerinde liyakatle, sadakatle, özveri ve başarı ile çalışarak hizmet etmesi nedeniyle işçiye yıpranması karşılığı bir ödül olması bağlamında getirilmiştir, diyebiliriz.
10 Haziran 2003 tarihinden itibaren1475 sayılı İş Kanunu 14. maddesi olan Kıdem Tazminatı hariç olmak üzere tamamen yürürlükten kaldırılmış, yerine 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girmiştir. Günümüzde Kıdem Tazminatı ile ilgili çalışma hayatımızda halen kullanılan yasal düzenleme 1475 sayılı yasadaki 14. maddedir.
*Bu maddeye göre bir işçinin kıdem tazminatını hak edebilmesi için;
1-İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,
2-İşçinin işveren tarafından AHLAK VE İYİNİYET KURALLARINA UYMAYAN davranışları nedeniyle işten çıkarılmamış olması,
3-İşçinin erkek ise muvazzaf askerliği nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalmış olması,
4-İşçinin işten ayrılması, İş yasasının 24, maddesinde belirtilen İŞÇİNİN HAKLI BİR NEDENE DAYANARAK DERHAL İŞİ BIRAKMASI HAKKI şartına bağlı olması,
5-İşçinin emeklilik şartlarını yerine getirmiş olup emeklilik için ilgili kuruma toptan ödeme yada maaş bağlanması için müracaat etmiş olması,
6-İşçi en az 7000 gün prim ödeme gün sayısı veya en az 25 yıllık sigorta ve 4500 gün prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirmiş olup kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmayı beklemeden kendi isteği ile işten ayrılmış olması, Yada
506 sayılı yasanın geçici 81, maddesindeki emeklilik sürelerini doldurmuş olmak kaydı ile sadece yaşını doldurmayı bekliyor iken yine kendi isteğiyle işten ayrılmış olması,
7-İşçi kadın ise ve çalışırken evlenmiş ise evlendikten sonraki bir yıl içinde işten ayrılmak istemesi,
7-İşçinin ölmüş olması gerekir.
8- İşçinin aynı işyerinde veya aynı işverene bağlı değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışma süresi olmalıdır.
Tabii ki kıdem tazminatına hak kazanabilmek için tüm yukarıdaki şartlar yanında Kıdem Tazminatının hesaplanması , hesaplamaya ne tür ücret ödemelerinin dahil edileceği, kıdem tazminatının üst sınırı, çalışılan günler ile çalışılmış sayılan günlerin neler olduğu, ödemenin nasıl yapılacağı, yapılacak ödemeden Sigorta primi , gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılıp yapılmayacağı, kıdem hakkından dolayı hak arama süresi, kıdemin başlangıcı ve sonu, çalışılan işyerinin İş Kanunu kapsamında olup olmadığı, süresi belirli, süresi belirsiz yada kısmi süreli işlerde kıdem tazminatının nasıl uygulanacağı, parça başına ücret esası ile olan çalışmalarda tazminatın nasıl hesaplanacağı, Grevde geçen sürelerin kıdem gününe ilave edilip edilmeyeceği, gibi kavramlar çok büyük özellikler arz etmektedir. Yukarıdaki soruları sıra ile şöylece cevaplayabiliriz:
*-Kıdem tazminatının hesaplanmasında uygulanacak yol;
İşçi zamana bağlı ücret alıyor ise (günlük, haftalık, aylık, saat ücreti gibi):
İşçiye ödenecek kıdem tazminatı çalıştığı her bir yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Yıl kesirleri de dikkate alınır.Önce işçinin çalıştığı sürenin kaç yıl olduğuna bakılır, kaç yıl çalışmış ise çalıştığı yıl ile son çalıştığı ay içindeki brüt ücreti çarpılır. Sonra çalıştığı sürenin yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücrette 365 e bölünmek suretiyle günlük ücreti bulunur. Daha sonra günlük ücreti ile yıldan arta kalıpta güne çevrilen çalışma süreleri çarpılarak çıkan rakam önceki hesaplanan rakama ilave edilir.
İşçi götürü yada parça başına ücret alıyor ise:
Son brüt ücretinin hesaplanması özellik eder. Son brüt ücreti hesaplanırken işçinin son 1 yıl içinde almış olduğu ücretler toplanarak aynı yıl içinde çalıştığı toplam gün sayısına bölünür. Ancak işçi son bir yıl içinde zam almış ise zammın yapıldığı tarih ile işten ayrılma tarihi arasındaki toplam brüt ücreti bu süre içindeki fiilen çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük ücreti bulunur.
* Son Brüt ücret hesaplanırken dikkat edilecek hususlar:
İşçinin aylık ücreti dışında kendisine ödenen ücret ekleri de olabilir. Bu ücret eklerinin hesaba katılabilmesi için ; a-Yapılan ödemenin sözleşmeden yada yasadan doğması gerekir.
b-Süreklilik arz etmesi gerekir.
c- Para veya para ile ölçülebilir olması gerekir.
Bu vasıfları taşıyan ücret eki mahiyetindeki ödemelerinde yıllık toplamı alınarak 365 e bölünmesi ve 30 ile çarpılması suretiyle aylık brüt ücretine eklenir.
Ücret eki sayılabilecek ve kıdem tazminatında brüt ücrete eklenecek ücret eklerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
1-Sürekli olarak ödenen İkramiyeler,
2-Sürekli olarak yapılan Yemek yardımı,
3-Sosyal yardım zammı niteliğinde sürekli yapılan yardımlar.(Yıllık izin harçlığı, konut yardımı, aile yardımı, eğitim yardımı, giyim yardımı, sağlık yardımı, çocuk zammı, yakacak yardımı, erzak yardımı, Ulaşım yardımı, v.s.)
4-Sürekli olarak verilen primler,
5-Kasa tazminatı,
Tabii ki tüm bu ödemelerin sürekli olması yanında, işveren ile işçi arasında yapılan sözleşmede belirtilmiş olması da gerekir.
* Aynı işverenin işyerinde çalışmakta iken örneğin 3 yılı aşkın bir süre çalışan bir işçi kendi isteği ile işten ayrılmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. Bir süre sonra yeniden işe giren ancak bu kez işveren tarafından örneğin 9 ay sonra işten çıkarılan aynı işçi yine kıdem tazminatına hak kazanmıyor gözükmesine rağmen çalıştığı süre hesaplanırken önceki 3 yıllık çalışması da hesaba katılır ve toplam çalışması 1 yılı aşmış olması nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak alacağı tazminat hesaplanırken sadece son 9 aya isabet eden tazminatı alabilir. Diğer üç yılı aşkın sürenin tazminatını ise işveren istese dahi yasal olarak veremez.Çünkü iş kanununa göre hak edilmeyen dönemin kıdem tazminatının işverenin rızası olsa dahi verilmesi yasaktır.
* Kıdem tazminatının bir üst sınırı vardır.
1475 sayılı iş kanunun 14, maddesine göre işçiye bir yıllık hizmeti karşılığında ödenecek kıdem tazminatı tutarı Devlet Memurları Kanununa tabi EN YÜKSEK DEVLET MEMURUNA (Başbakanlık müsteşarı) bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesinden fazla olamaz. Bu rakam 01,07,2005-31,12,2005 dönemi için 1727,15 YTL. dır.
*İş Kanunu Kapsamında olmayan işlerde çalışan işçilerin Kıdem Tazminatı hakları yoktur. Aşağıda sayılan işyerleri ve işler İŞ KANUNU KAPSAMI DIŞINDADIRLAR………..
a-Deniz ve Hava Taşıma İşleri,
b-50 ve daha az işçi çalıştırılan Tarım ve Orman İşlerinin yapıldığı işyeri ve işletmeler,
c-Aile Ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d-Bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar yakın hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işler,
e-Ev Hizmetleri,
f-İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak kaydıyla çıraklar,
g-Sporcular,
h-Rehabilite edilenler
ı- 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2. maddesinin tarifine uygun 3 kişinin çalıştığı işyerleri……..
* Kısmi süreli ve Çağrı Üzerine Çağrı Esasına dayalı Kısmi iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere de kıdem tazminatı uygulanmasında aynı esaslar geçerlidir. Yani bir yıllık süre hesaplanırken işçinin işe başlama tarihi ile İşi bırakma tarihi arasındaki süreye bakılır ve her hizmet yılı için bir aylık ücreti tutarında tazminat ödenir.
*İş şartları işveren tarafından tek taraflı olarak değiştirilir ve işçi bu şartlar altında çalışmak istemez ise 6 işgünü içinde iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.
*Çalışılan günlerin S.S.Kurumuna eksik bildirilmesi halinde işçi iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.
*Mevsimlik işte çalıştırılan bir işçiyi sonraki dönemde işe çağırmayan işveren işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
*İşçi çalıştığı süre içinde grevlere katılmış ise grevde geçen süreleri kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınmaz.
*Kıdem Tazminatı S.S.K prim kesintisi ve gelir vergisi stopajına tabi olmayıp sadece Damga vergisi kesintisine tabidir.
Kıdem tazminatı alabilme şartları :
Kıdem tazminatı, tabiri caizse bir çalışanın işverene gösterdiği sadakatin ve işyerine verdiği emeğin karşılığıdır. Bilhassa uzun yıllar aynı işyerinde çalışan personel için bu tazminat, üzerine hayaller kurulmaya başlanan bir meblağa ulaşır.
Fakat burada dikkat edilmesi gereken husus, iş mevzuatına aykırı bir hareketle yılların birikiminin heba edilmemesidir. Bu yüzden, iş akdi hangi hallerde son bulursa kıdem tazminatı alınabilir, hangi hallerde alınamaz, bunların iyi bilinmesi gerekir.
* Çalışan, işveren tarafından, ahlak veya iyi niyet kurallarına aykırı bir durumu tespit edilmediği halde işten çıkarılırsa,
* Çalışan, sağlık sebepleri ya da işverenin ahlak veya iyi niyet kurallarına aykırı hareketini gerekçe göstererek veyahut da zorlayıcı sebeplerle işi bırakırsa,
* Askerlik görevi dolayısıyla işten ayrılırsa,
* Emekliliğe hak kazanır ya da emeklilik için gerekli prim gün sayısı ile sigortalılık süresini doldurursa,
* Evlendikten sonra 1 yıl içerisinde işi bırakırsa,
* Çalışan vefat ederse yine hak sahipleri de kıdem tazminatına hak kazanmış olur.
Ücrette indirimi kabul etmeme :
Burada saydığımız hususların dışında çalışanlar, haklı bir nedeni olmaksızın istifa ederlerse kıdem tazminatı alamazlar. Burada önemli bir hususu hatırlatalım ki çalışanlar işverenin;
* Ücrette indirim yapma teklifini,
* Kısa çalışma ödeneği teklifini ve
* Ücretsiz izne çıkma teklifini kabul etmek zorunda değildir. Bu teklifleri reddeden bir çalışan işten çıkarılırsa, kıdem tazminatı başta olmak üzere tüm yasal haklarını alabilir.
İhbar tazminatı için önemli uyarı :
Çalışanların işten ayrılırken alabilecekleri bir diğer hak da ihbar tazminatıdır. Fakat burada bir yanlış anlamayı düzeltmemiz gerekiyor. İhbar tazminatı sadece işveren tarafından çalışana ödenen bir yükümlülük değil. Aynı zamanda çalışanların da bazı durumlarda işverene ödemeleri gereken bir tazminattır. İhbar tazminatında amaç, çalışanın ya da işverenin işi bırakma ya da işten çıkarma niyetlerini makul bir sürede karşı tarafa bildirmelerini sağlamaktır. Belirsiz süreli işlerde işçi veya işveren;
* 6 aydan az süren iş ilişkisinde en az 2 hafta önce,
* 6 ay – 1,5 yıl arası süren iş ilişkisinde 4 hafta önce,
* 1,5 yıl – 3 yıl arası süren iş ilişkisinde 6 hafta önce ve
* 3 yıldan fazla süren iş ilişkisinde 8 hafta önce işçi işi bırakacağı, işverense işten çıkaracağı bilgisini karşı tarafa iletmesi gerekir. Aksi halde bu sürelere uymayan taraf (ister işçi olsun ister işveren) karşı tarafa bildirim süresi tutarındaki ücreti ödemek zorundadır.
Çalışana ihbar süresince iş arama izni :
2-4-6-8 haftalık ihbar süreleri içerisinde işveren, çalışana yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. Bu iznin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.
Kendi isteği ile işten ayrılma şartları
İlk defa sigortalı olduğunuz tarihin üstünden en az 15 tam yıl geçmişse ve bu süre içinde 3600 gün prim ödemişseniz, kendi isteğinizle ayrılsanız da son çalıştığınız işyerinden (en az 1 yıl çalışmış olmak koşulu ile ) kıdem tazminatı alabilirsiniz.
Toplam sigortalılık süresinin 15 yılı bulması yeterli.Bu durumda,işçinin son çalıştığı işveren,kendi işyerinde çalışılan süreye ait kıdem tazminatını öder. Örneğin,son 15 yılda son işyerinde 8 yıl süre ile çalışılmış ise 8 yıllık kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.
Bunun için yapmanız gereken bulunduğunuz yerdeki sosyal güvenlik İl Veya Merkez Müdürlüğünden , 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14.maddesine göre düzenlenecek“ kıdem tazminatı alabilir” yazısını işvereninize ibraz etmekten ibarettir.
Buradaki 15 yıllık sigortalılık süresini aynı işyerinde geçirmek gerekmediği gibi, 3600 gün prim de aynı işyerinde çalışarak ödemek gerekmiyor.
NOT: 15 yılı dolduranın kıdem tazminatını alabilmesi için,çalıştığı iş yerinden ayrılması gerekiyor.Ancak,kıdem tazminatını talep ederken ,işverene’’Tazminatımı alıp işten ayrılacağım.Ardından da yeni bir iş buldum hemen o işe başlayacağım’’ demesi halinde,işveren kıdem tazminatını ödemeyebilir.Böyle bir ihtimal var yani. (Yarg.9.HD.4 Nisan 2006 Tarih ve E.2006/2716,K.2006/8549 sayılı). Yargıtay’ın kararına göre;İşçinin işten ayrıldığı anda iradesinin tespiti ödemli. İşçinin, başka bir iş yerinde çalışmak için işyerinden ayrıldığı anlaşıldığı taktirde,kıdem tazminatına hak kazanması söz konusu olmayabiliyor.
Dikkat: 8 EYLÜL 1999 dan sonra işe girenler için 25 YIL 4500 GÜN GEREKLİ
Yine maaş bağlama sistemine göre 8 Eylül 1999’dan 30 Nisan 2008 tarihine kadar ilk defa sigortalı sayılanların yaşlılık aylığından yararlanma koşulları,
Kadın ise 58 erkek ise 60 yaşını doldurmak, 25 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 4500 gün malullük, yaşlılk ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak koşuluna bağlıdır.
Bunun anlamı şudur: 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olanlar 15 yıllık çalışma ve 3600 günle emekli olamıyorlar dolayısıyla kıdem tazminatı almaya da hak kazanamıyorlar. Çünkü kıdem tazminatına hak kazanma koşullarından birisi de emekliliğe hak kazanmadan geçiyor. Hemen akla şu gelebilir mademki 3600 günü ve 15 yılı olan yaşına balkımaksızın kıdem tazminatı alabiliyor, 4500 günü olan da kıdem tazminatı alabilir mi? Bununla ilgili yasada bir açıklık yok
1- Kıdem tazminatının ödenmesi için gereken koşullar nelerdir?
1475 sayılı Kanunun 14 üncü maddesine göre çalışanlara belirli şartlarla kıdem tazminatı ödenmektedir. Buna göre;
Aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması ve iş sözleşmesinin; 1- İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle, 2- İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle, 3- Askerlik görevi nedeni ile, 4- Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile, 5- Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile, 6- İşçinin ölümü nedeni ile feshi halinde çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir.
2- İşten kendi isteğiyle ayrılan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?
Kural olarak işten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçi, kıdem tazminatı alamamaktadır. Ancak; iş sözleşmesinin askerlik görevi, emeklilik hakkının elde edilmesi, sağlık problemlerinin işin yapılmasına sürekli bir biçimde engel oluşturduğunun belgelenmesi, işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunması nedenleri ile işçi tarafından feshi halinde (istifa), çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatı hakkı alınabilmektedir.
3- Evlilik nedeni ile işten ayrılan kadının kıdem tazminatı alabilmesi için gereken şartlar nelerdir?
Yasal düzenleme gereği; Kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir. Bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
4- Kıdem tazminatı hakkı nasıl hesaplanır?
Herhangi bir iş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil edilecektir. Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanısıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşulu, ikramiye ödemeleri v.b.) brüt tutarları dikkate alınmaktadır. Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır.
5- İşyerinin satılması durumunda işçi kıdem tazminatının ödenmesini isteyebilir mi?
Herhangi bir işyerinin kısmen veya tümüyle devredilmesi durumunda, söz konusu işyerinde çalışmakta olanlar aynı şartlarla çalışmaya devam edeceklerdir. İşyerinin devri, çalışanların yasal hakları konusunda herhangi bir kayba yol açmayacak, çalışanlara işyerinin devri nedeni ile kıdem tazminatı ödenmesi gerekmeyecektir. Gerek kıdem tazminatı, gerekse yıllık ücretli izin haklarının belirlenmesi gerektiğinde devir öncesi ve devir sonrası oluşan toplam çalışma süresi esas alınacaktır.
6- İşyerinin taşınması veya çalışma şartlarının değiştirilmesi halinde işçi kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir mi?
İşveren işçi ilişkileri, yasa ile belirlenen esaslar çerçevesinde iş sözleşmelerinde düzenlenmektedir. Bu kapsamda; işin niteliği, görev tanımları, çalışma süre ve koşulları, işçiye ödenecek ücret ve diğer esaslar iş sözleşmelerinde düzenlenmektedir. İş sözleşmesi hükümleri, işyeri uygulamaları veya çalışma koşulları konusunda değişiklik yapmak isteyen işveren, durumu yazılı olarak bildirmek ve işçinin onayını almakla yükümlüdür. İşçi tarafından 6 gün içinde kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamamaktadır. İş sözleşmesinin bu nedenle feshi halinde, kıdem tazminatı ve bildirim süreleri konusundaki yükümlülüklere bağlı kalınacaktır
7- Ücreti artırılmayan işçi kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir mi?
Ücretlerin hangi dönemlerde veya oranlarda artırılacağına ilişkin herhangi bir çerçeve belirlenmiş durumda değildir. Ücret uygulamaları konusundaki yasal düzenleme asgari ücretin altında ücretle işçi çalıştırılamayacağı ile sınırlıdır. Bunun ötesinde ücret uygulamalarına ilişkin esaslar, iş sözleşmelerinde belirlenebilmektedir. İş sözleşmesinde bağlayıcı bir hüküm bulunmaması halinde, uygulamaya ilişkin inisiyatif işverene aittir. İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmayacaktır
8- Hamilelik veya doğum nedeni ile işten ayrılan işçi, kıdem tazminatına hak kazanır mı?
İşten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçinin, herhangi bir tazminat hakkı oluşmamaktadır. Yasal düzenleme açısından hamilelik veya doğum nedenine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılmaktadır.
9- Özel sektörde çalışanın, kaç yıldan sonra istifa sonucu kıdem tazminatı hakkı vardır?
Kıdem tazminatına ilişkin düzenlemeler gereği, iş sözleşmesini kendi isteğiyle fesih eden işçinin (istifa), herhangi bir tazminat hakkı oluşmamaktadır. Çalışma süresinin belirli bir süreyi aşması, bu konudaki genel uygulamayı değiştirmemektedir. Öte yandan; iş sözleşmesini fesih etmek isteyen işçi (istifa), feshi yazılı olarak ve çalışma süresine göre 2 ile 8 hafta arasında değişen sürelerle uygulanan bildirim süresine bağlı kalarak işverenine iletmekle yükümlüdür.
10- İşyerinde 1,5 yıldan beri çırak olarak çalışıyorum. İşveren beni istemiyor, kıdem tazminatı alabilir miyim?
Alamazsınız. İş Kanununa tabi işçi olmalısınız.
11- İşveren tarafından iş sözleşmem 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II ( Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri) gerekçesiyle feshedildi kıdem tazminatına hak kazanır mıyım?
Kıdem tazminatına hak kazanamazsınız. Çünkü, Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğü devam eden 14′ncü maddesinde işveren tarafından bu Kanunun 17′nci ( 4857/25′nci madde) maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında işverence feshedilirse kişiye kıdem tazminatı ödeneceği belirtilmektedir.
12- Malullük aylığı nedeniyle işten ayrılıyorum kıdem tazminatına hak kazanır mıyım?
Hak kazanırsınız. Çünkü, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14′ncü maddesi uyarınca malullük aylığı almak amacıyla işten ayrılma kıdem tazminatına hak kazanılan hallerdendir.
13- 5510 sayılı Kanunda öngörülen yaşlılık aylığı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak kendi isteğimle işten ayrılıyorum kıdem tazminatına hak kazanır mıyım?
Hak kazanırsınız. Çünkü, 1475 sayılı İş Kanununun 14′ncü maddesinde yaşlılık aylığı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak kendi isteğiyle işten ayrılanlara kıdem tazminatı ödeneceği belirtilmiştir.
14- Bir yıl ( 1 ) iki ( 2 ) ay önce evlendim, işten ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim?
Alamazsınız. Çünkü, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14′ncü maddesinde kadın işçi evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi arzusu ile sona erdirmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmektedir.
15- 10 ay önce evlendim işten ayılmak zorundayım, ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim?
Alabilirsiniz. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14′ncü maddesinde kadın işçi evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi arzusu ile sona erdirmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmektedir.
16- Daha önce çalıştığım kamu kurumunda kıdem tazminatım ödendi, daha sonra başka bir kamu kurumunda çalışmaya başladım, kıdem tazminatıma esas süre nasıldır?
Daha önceki süre dikkate alınmayarak, ikinci kamu kurumundaki hizmetiniz üzerinden kıdem tazminatına hak kazanırsınız.
17- 10.000 TL. net ücret alıyorum, kıdem tazminatıma esas ücretim ne kadardır?
Kıdem tazminatınız hesaplanırken, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemeyeceği belirtildiğinden, dönem kıdem tazminatı tavanı miktarı dikkate alınacaktır.
18- Kıdem tazminatında zamanaşımı var mıdır?
Kıdem tazminatı 818 sayılı Borçlar Kanununun 125′inci maddesi uyarınca 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
19- Kıdem tazminatımdan kesinti yapılır mı?
Sadece damga vergisi kesilir, başka kesinti yapılmaz.
20- Kıdem tazminatı hesaplanırken ücrete hangi ödemeler dahil edilir?
– Çıplak ücret
– Yemek yardımı
– Kasa tazminatı
– Gıda yardımı
– Yakacak yardımı
– Eğitim yardımı
– Konut yardımı
– Giyecek yardımı
– Erzak yardımı
– Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli
– Unvan tazminatı
– Aile yardımı
– Çocuk yardımı
– Temettü
– Havlu ve sabun yardımı ( işyerinde kullanılacaksa tazminat hesabında dikkate alınmaz)
– Taşıt yardımı
– Yıpranma tazminatı
– Kalifiye
– Nitelik zammı
– Sağlık yardımı
– Mali sorumluluk tazminatı
– Devamlı ödenen primler
21- Kıdem tazminatı hesaplanırken ücrete hangi ödemeler dahil edilmez?
– Yıllık izin ücreti
– Evlenme yardımı
– Hafta tatil ücreti
– Bayram harçlığı
– Hastalık yardımı
– Genel tatil ücreti
– Doğum yardımı
– Ölüm yardımı
– İzin harçlığı
– Jestiyon ödemeleri
– Teşvik ikramiyesi ve primleri, jübile ikramiyesi
– Seyahat primleri
– Devamlılık göstermeyen primler
– Fazla çalışma ücreti
– İş arama yardımı
– Harcırah
– Bir defalık verilen ikramiyeler
– İş elbisesi ve koruyucu malzeme bedelleri
22- Bir spor kulübünde profesyonel futbolcu olarak 2 yıl çalıştım. İş Kanununa göre ne kadar kıdem tazminatı alabilirim?
Sporcular 4857 sayılı İş Kanununa tabi değiller. İş Kanunu hükümlerine göre kıdem tazminatı talep edemezsiniz.
23- Çalıştığım işyeri devredildi. Kıdem tazminatımı talep edebilir miyim?
Hayır. İşyerinin tamamı veya bir bölümü hukuki bir işleme dayanılarak bir başka işverene devredildiğinde, mevcut iş sözleşmeleri tüm hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. Dolayısıyla devri gerekçe göstererek hizmet aktinizi feshedemez ve kıdem tazminatı talep edemezsiniz.
24- 4857 sayılı Kanuna göre, işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işyerinde kaç yıl çalışması gerekir?
Bir yıl
25- Ev işlerinde çalışanların ihbar ve kıdem tazminatı hakları var mıdır?
Bu çalışmalar İş Kanununun 4. maddesine göre istisnalar arasında sayıldığından bu çalışanların ihbar ve kıdem tazminatı hakkı bulunmamaktadır.
26- Çalışma süresinin bir kısmını kısmi süreli, bir kısmını tam süreli çalışan bir işçinin kıdemi nasıl hesaplanır?
İşçinin kısmi süreli çalışması tam süreliye dönüştürülerek kıdemi hesaplanır. Bu süre kıdem tazminatına hak kazanma da değil, kıdeminin hesaplanmasında dikkate alınır.
27- İşçi işyerinde çalışırken işyerinden kaynaklanan bir hastalığa tutulursa iş akdini feshedip, kıdem tazminatı alabilir mi?
İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
28- Gazeteciler ne kadar sürede kıdem tazminatına hak kazanırlar?
Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır. Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
29- Kıdem süresi için farklı gazetelerde çalışmalar toplanır mı?
Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
30- Gazeteciye kıdem tazminatı taksitle ödenir mi?
İşverenin maddi imkansızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört taksitte yapılır ve bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez. Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir.
Kıdem tazminatı ödenebilme şartları
1 – EVLİLİK
Bayan çalışan evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde işten ayrılırsa, kıdem tazminatına hak kazanırlar. İş yerine, düğün tarihinden itibaren geçen 1 yıllık süre içinde evlilik sebebi ile işten ayrılacağını bildirmesi gerekiyor.
2 – ASKERLİK
İşçi, askerlik sebebi işten ayrılacak ise, kıdem tazminatına hak kazanır.Bunun için alacağı askerlik sevk belgesini işverene vermesi gerekiyor.
3 – SAĞLIK NEDENLERİ
İşçi, iş yerinde çalışamayacağına ilişkin sağlık raporu almış ise bu raporunu işverene ibraz ederek kıdem tazminatını talep edebilir.
4 – AHLAK ve İYİ NİYET KURALLARINA UYULMAYAN BİR DURUM İLE KARŞILAŞILDIĞINDA
İşçinin diğer işçiler veya üçüncü kişiler tarafından, iş yerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu da işverene bildirmesine rağmen,işveren tarafından gerekli önlemin alınmaması. İşveren, işçiye cinsel tacizde bulunması.
İşveren,işçinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söylemesi ve davranışlarda bulunması.
İşveren,işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektirecek bir suç işlerse, İşçinin ücreti, işveren tarafından sözleşme şartlarına uygun olarak hesaplanıp ödenmez ise, İşveren, işçi hakkında, şeref ve haysiyet kırıcı asılsız söylemler de bulunursa işçi sözleşmesini tek taraflı olarak sonlandırıp, kıdem tazminatını isteyebilir.
Sevgili arkadaşlar, tabi ki yukarı da sayılan gerekçeler ile , işverenden tazminatınızı talep ettiğinizde,işveren sizin bir tek lafınız ile bu ödemeyi yapmayacaktır.İşverene bu sebepler ile ayrılmak istediğinizi ve kıdem tazminatınızı talep ettiğinizi belirtirken , delilleri de ortaya koymalısınız.Bunlar ne olabilir.Örneğin gizli kamera görüntüleri veya olaya tanık olduklarını söyleyen şahitler vs gibi.
5 – İZİNLERİN VERİLMEMESİ
İş Kanununa göre ; İşçiye hafta tatili izni,yıllık ücretli izin,doğum emzirme izni gibi izinlerin verilmemesi durumu da, işçiye kıdem tazminatını talep ederek ayrılma hakkını vermektedir.
6 – EMZİREN İŞÇİNİN GÜNDE 7,5 SAATTEN FAZLA ÇALIŞTIRILMASI
Emzirme süreci içinde olan bir işçinin gün de 7,5 saatten fazla çalıştırılması durumunda da kıdem tazminatı talep ederek ayrılma hakkı doğurmaktadır.
Şunu tekrar tekrar söylüyorum ki, bu sebepler ile işverenden tazminatınızı talep ettiğinizde , elinizdeki delillerin sağlam olması lazım.Çünkü işveren ödemeyi yapmadığında başvuracağınızı çalışma müdürlüğü yetkilileri sizden delil isteyeceklerdir.Kimse sizin bir kuru şikayetinizle tüm tazminatınızı ödemez.
7 – 15 YIL VE 3600 GÜN SİGORTALILIĞIN BULUNMASI
Bu konuya burdaki yazımda ayrıntılı değinmiştim.Kısaca açıklamam gerekirse,ilk sigorta başlangıcından bu yana 15 yıllık sigortalılığınız ve toplamda 3600 gün prim ödemeniz var ise, ilinizdeki Sosyal Güvenlik Kurumu’na müracaat ediyorsunuz.Onlar sizin başvurunuz sonucu inceleme yapıyor ve 15 yıl,3600 prim esaslarını yerine getirmiş iseniz,size kıdem tazminatı alabilir yazısını veriyor.Bu yazıyı işverene ibraz ediyorsunuz.Son çalıştığınız iş yerinde ne kadarlık çalışma süreniz var ise o sürenin karşılığı olan tazminatı alabilirsiniz.
8 – İŞ YERİNDE YANGIN,DEPREM,SEL GİBİ ZORLAYICI SEBEPLER NEDENİ İLE UZUN SÜRE İŞİN DURMASI
İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi kıdem tazminatına hak kazanabiliyor.
