Anasayfa » KİM KİMDİR » OSMANLI DÖNEMİNİN BÜYÜK ZATLARINDAN EBUSUUD EFENDİ

OSMANLI DÖNEMİNİN BÜYÜK ZATLARINDAN EBUSUUD EFENDİ

Mehmed Ebussuud Efendi
Doğum 30 Aralık 1490
İskilip, Çorum
Ölüm 23 Ağustos 1574 (83 yaşında)
İstanbul
Meslek Şeyhülislam, kazasker, kadı, müderris
Mehmed Ebussuud Efendi, “Ebū s-Su’ūd” veya “Hoca Çelebi” (30 Aralık 1490, İskilip – 23 Ağustos 1574, İstanbul), Osmanlı döneminde görev yapmış bir Şeyhülislam’dır. Ailesi İskilip civarındaki İmâdlı olduğu için “İmadi” olarak da anılır.

Hayatı

30 Aralık 1490 tarihinde Çorum’un İskilip ilçesinde doğdu. Bazı şarkiyatçılar İmâd’ı Âmid ile karıştırıp Ebüssuûd Efendi’nin Diyarbakırlı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Âlî Mustafa Efendi ve Peçuylu İbrâhim’in İmâd’ı İmâdiye ile karıştırarak Ebüssuûd Efendi’yi Kürt asıllı göstermeleri de yanlıştır. Zira Ebüssuûd Efendi’nin ailesinin şimdi Irak topraklarında kalmış bulunan İmâdiyeli değil İskilip’e bağlı İmâdlı olduğu, çağdaşı bazı kaynaklar da dahil olmak üzere hemen bütün kaynaklarca belirtilmektedir.Şeyh Muhyiddîn Mehmed-i İskilibî Efendi’nin oğludur ve anne tarafından da Ali Kuşçu’nun torunudur.

1533’de İstanbul kadılığı görevine atandı; sonra Bursa kadılığına geçti ve 1537’de Rumeli kazaskerliği görevi verildi. Sultan I. Süleyman devrinde 1545 tarihinde Şeyhülislamlığa getirildi.Başarılı olduğu için Sultan I. Süleyman’in ölümünden sonra, II. Selim devrinde de görevini sürdürdü.

Bu sultanlarla birlikte çalışarak verdiği fetvalarla I. Süleyman’ın Yezidilere karşı hareketlerini ve II. Selim’in Kıbrıs seferini destekleyen fetvalar verdi. Verdiği fetvaların arasında enteresan olarak Karagöz oyunları gösterileri ve o zaman yeni olarak Osmanlı ülkesine girmekte olan kahve içilmesi konuları bulunmaktadır.

Kanuni ve II. Selim devrindeki önemli kanun hareketlerinde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman’ın karşısında “padişah emriyle nâ-meşrû’ olan nesne meşrû’ olmaz” çıkışını yaptığı ifade edilir. Osmanlı toprakları dışındaki islam coğrafyasında da itibar sahibi olmuş ve eserlerinin etkisi günümüze kadar devam etmiş bir alimdir. Kanunnameler hazırlattığı ve birçok alim yetiştirdiği için ilmiye sınıfı uzun bir müddet zayıflamamıştır. Ebussuud aynı zamanda bir şairdi.

Kanuni döneminde, Osmanlı yasalarına yaptığı katkılara rağmen Ebussuud Efendi, Anadolu’da Kızılbaş olarak nitelendirilen Türkmen Alevileri için verdiği acımasız fetvalarıyla bilinir. Verdiği fetvalar arasında “Kızılbaşların canları, malları helâldir, onlarla savaşırken ölmek şehitliğin en yücesidir” ve “Kızılbaşların kestiği hayvanın eti mundardır, yenmez” gibi, günümüzde de bilinen fetvaları yer alır.

Ebusuud Efendi 23 Ağustos 1574’te vefat etti.

Eserleri

Bilinen 22 adet eseri ile çeşitli risaleleri vardır. “İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim” adlı tefsiri alanında en önemli eserlerden kabul edilir. Bazı eserleri aşağıdaki gibidir:

Tefsir
İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim (Arapça tefsir)
Maâk’dü t-tarrâffi evveli sureti’l-Feth minel-Keşşâf
Tefsirü sureti’I-Furtan
Tef sini sureti’I Müminin
Risale fi bahsi imâni’l-Firavn
Hukuk
Fetavayı Ebussuud Efendi
Kanunname-i Ali Osmani (Fatih devrine adını veren kanun)
Maruzaat (çeşitli fıkhî ve ameli hükümler)
Arâzî-yi Harâcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar
Risale fi vakfı’I-men kül ve’n-nufçûd
Bidâatü’l-kadî li-ihtiyâcihi fil-müstakbel ve’l-mâzî
Fe-tâvâ Kâtiblerine Tenbih
el-Fetva’l müteallikti bı-beyânı’I-valftı’I-muteber e lı’l-hasad ve istihlâk) I-galat
Gamezâtü I-melih fi evveli mebâhisi kasri’l-âmm mine’t-Telvîh
Sevâkjbii’l-enzâr fi evâılı Menârı’l-envâr
Hasmü’l-hılâffi’l-mesh ale’l-htfaf
Risale fi val^fi’I-arazî ve bazı âhkami’l-vakj
Rishile fi tescili’I-evkaf Risale fi vakfı’t-tâvahîn ale’I-arzı’l-mevkûfe li’l-gayr
Öşür Hakkında Risale
Dil ve edebiyat
Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam)
el-Kasîdetü’l-mîmiyye
el-Kasâidü’l-Arabiyye
Ka-sîde fi nsai’s-Sultân Süleyman
Münşeat-ı Ebussuud
Galatat (yanlış kullanılan kelimeler)
Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir)
Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr
Ğamazâtu’l-Melih
Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl
Akaid
Risale fi beyanı’I -kaza ve’l-kader
Tıp
Risale li-ecli’ttaûn
Duânâme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil ile yazılmış dualar ve hadisler)
Risale fi ediyeti’l-me’sûre
Risale-i Mergûbe
Mecmua-ı Deavâ

Yorum yapın