Anasayfa » Dünya Ülkeleri » ÖZBEKİSTAN ÜLKESİ HAKKINDA HERŞEY

ÖZBEKİSTAN ÜLKESİ HAKKINDA HERŞEY

 

ÖZBEKİSTAN

Özbekistan bayrağı
Özbekistan bayrağı


Özbekistan Arması Özbekistan Cumhuriyeti

 

Başkent :Taşkent

41°16′K 69°13′D

Resmî dil(ler) Özbekçe

Bölgesel dil(ler) Karakalpakça

Çok dillilikte

iletişim için: Rusça

Etnik gruplar %80 Özbek

%5,5 Rus

%5-5,5Tacik

% 3 Kazak

%2,5 Karakalpak

%1,5 Tatar

%2,5 Diğer

Milliyet Özbek, Özbekistanlı

Yönetim biçimi Cumhuriyet

– Devlet Başkanı İslam Kerimov

– Başbakan Şevket Mirziyoyev

Kuruluş

– Formasyon 17471

– Özbek SSC 27 Ekim 1924

– İlan 1 Eylül 1991

– Tanıma 8 Aralık 1991

– Tamamlanışı 25 Aralık 1991

Yüzölçümü

– Toplam 447.400 km²

173 mil²

– Su (%) 4,9

Nüfus

– 2012 tahmini 29.559.100

GSYİH (SAGP) 2009

– Toplam 78.338 milyar $

– Kişi başına 2.806 $

GSYİH (düşük) 2009

– Toplam 32,816 milyar $

– Kişi başına 1,175 $

Gini (2000) 26.8  0.21 (düşük)

İGE  0.710[8] (orta)  (2007)

Para birimi Som (UZS)

Zaman dilimi UZT (UTC+5)

– Yaz belirlenmemiştir (UTC+5)

Trafik akışı sağ

Internet TLD .uz

Telefon kodu 998

1 Buhara Emirliği, Hokand Hanlığı, Harezm olarak

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmış Türk lehçelerinden Özbekçe konuşan bir devlet. Özbekistan, (Azerbaycan, Kazakistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Türkiye ve Türkmenistan ile birlikte) günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biri olup TÜRKSOY’un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde ve batıda Kazakistan, doğuda Kırgızistan ve Tacikistan ile güneyde Afganistan ve Türkmenistan’dır.

Özbekistan ekonomisi; pamuk, altın, uranyum ve doğal gaz dahil olmak üzere ağırlıklı olarak meta üretimine dayanır. Piyasa ekonomisine geçmeyi hedeflediğini ilan etmesine rağmen, ülkede yabancı kaynaklı yatırımı caydıran sert ekonomik kontroller bir şekilde devam etmektedir. Piyasa ekonomisine tedrici, sıkı kontrollü geçiş politikası yine de 1995 sonrası ekonomik iyileşmede olumlu sonuçlar üretti. Özbekistan’ın insan hakları ve bireysel özgürlükler konusunda iç politikaları bazı uluslararası kuruluşlar tarafından ağır bir biçimde eleştirilmektedir.

Tarih

Özbekistan tarihi

Özbek Hanlığı’nın Kuruluşu

Cengiz Han’ın torunlarından Batu Han tarafından kurulan Altın Orda Devleti‘nın (1227-1502) başına 9. han olarak 1313 tarihinde Özbek Han geçmişti. Özbek Han; ilk günlerden başlayarak kararlı ve sert bir siyaset gütmüş, Kutlug Timur Noyan’ın nasihatleri sayesinde kısa bir zamanda birçok rakip ve düşmanlarından kurtulmuştu. Özbek Han Tuna taraflarında Nogay’ın şahadetinden sonra çoğalan Bizans ve Slavların nüfuzunu kırarak tekrar Müslüman Türklerin baskısını arttırmaya başladı.

1319’da Tuna’yı geçerek Edirne‘ye kadar geldiler. Özbek Han’ın orduları 1314 de, Bulgar Kralı Sventoslav’ın ölümünden sonra, Kral George Terter’e Bizans’a karşı yardım bahanesiyle Trakya’ya, 1330’da Terter’in Sırplarla olan savaşında ona yardımcı olmak gayesiyle Köstendil’e kadar ilerlemişti. Bu arada bazı hükümetlerle evlilik yoluyla da bağlar kurarak durumunu güçlendirmeye çalışmıştır. Mesela 1320’de kızı Tulun Bige’yi Kahire’ye zevce olarak göndermiş, bu arada Bizans’tan da kızlar almıştır.

Özbek Han 1335 yılında Azerbaycan seferine çıktı. Bu sırada Bağdat Hatun tarafından zehirlenen Ebu Said ölmüş ve İlhanlı Moğol hâkimiyeti de çökmeye yüz tutmuştu. 14. yüzyıl Acem tarihçisi ve coğrafyacısı Hamdullah Kazvini, Azerbaycan’a yapılan seferden söz ederken Özbek Han’ın askerlerine, “Özbekler” dendiğini kaydeder. İbn Batuta, Özbek Han’dan bahsederken; “geniş bir ülkesi, kuvvetli bir ordusu olan şanlı, şöhretli ve devletli bir sultan olup, Tanrı’nın düşmanlarından biri olan Bizans İmparatoru ile savaşa, cihat ve gaza etmeye vazifeli bulunmaktadır. Ülkesi gerçekten pek geniş ve büyük şehirlerle donanmıştır. Kefe, Kırım, Macar, Azak, Sogdak, Harezm ile taht kenti Saray bunların en meşhurları olarak sayılabilir” demektedir. Gerçekten Özbek Han, İdil kıyısındaki Saray kentini çok geliştirmiş ve büyütmüştür. Bu şehre yeni camilerin yapılmasını sağlamıştır. Sadece İdil kıyısında değil, Kırım’da da yeni binalar yaptırmıştır. Onun zamanında bütün Deşt-i Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu da bilinmektedir.

Bağımsız Özbekistan Devleti

Özbekistan, 20 Haziran 1990’da egemenliğini, 1 Eylül 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir. 29 Aralık 1991 tarihinde düzenlenen referandumla bağımsızlık ilanı onaylanmıştır. Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle özellikle ekonomik anlamda ilişkiler kurmuştur. Özbekistan zengin yeraltı kaynaklarını dış ülkelere satma imkânı bulmuştur. Özbekistan çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra Orta Asya’nın güçlü devleti hâline gelmiştir ve günümüzde de Orta Asya liderliği konusunda Kazakistan ile rekabet hâlindedir. Bağımsızlığından günümüze değin devlet başkanlığını İslam Kerimov yönetmektedir.

Coğrafya

Bağımsız Özbekistan’ın 447.400 km2’lik bir yüz ölçümü bulunmaktadır. Özbekistan; Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan ve Türkmenistan’a komşudur. Başkenti Taşkent’tir. 2009 yılında nüfusu (tahminî) 27.488.000’dir.

Önemli Nehirler

Sirderya (Seyhun) ve Amuderya (Ceyhun) en önemli nehirlerdir. Ayrıca, Surhanderya, Karaderya, Zerefşan, Kaşkaderya ve Narin deryaları da bulunmaktadır. En büyük gölü Aral’dır. Aral Gölü ayrıca, Sovyet dönemindeki yanlış tarım politikaları sonucunda bugün Özbekistan için büyük bir çevre felaketi doğurmuştur.

Demografik Yapı

Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve karasal iklimdir.

Özbekistan’da etnik dağılımında Özbekler %80, Ruslar %5,5, Tacikler %5’lik orana sahiptir. Nüfusun büyük çoğunluğu Müslüman’dır. Ülkede %3,5 oranında Ortodoks nüfus yaşamaktadır.

Siyasi ve Ekonomik Yapı

Ülkede hâlen Halk Demokratik Partisi, Liberal Demokrat Partisi, Adalet Sosyal Demokrat Partisi ve Millî Tikleniş Partisi bulunmaktadır. İlk parlamento seçimleri 1994’te yapılmıştır. Yönetim biçimi cumhuriyettir.

Özbekistan Cumhuriyeti AGİT, BM ve diğer uluslararası kuruluşlara üyedir. Özbekistan’da sadece Devlet Televizyon Radyo Şirketi televizyon ve radyo yayını yapar. Bu kanallar Özbekistan, Navo, Bolajon, Taşkent, Kinoteatr, Yoshlar, Medeniyet ve Marifet, Dünya Böyle ve Spor TV kanalları yayın yapar. Şirketin HD ve yerel kanal projeleri vardır. Özbekistan’da 2 adet devlet ve 2 adette özel olmak üzere toplam 4 adet banka bulunmaktadır. Ülkenin Artel adlı elektronik markası vardır. Piyasaya sürülmüştür.

İdari Birimler

Özbekistan’ın idari yapılanması

Taşkent

Buhara

Özbekistan 12 il (viloyat), 1 özerk cumhuriyet (Karakalpakistan Cumhuriyeti) ve 1 bağımsız şehirden (Taşkent) oluşur.

Numara Türkçe Özbekçe Merkez Bölge Nüfusu (2008) Alan (km2)

1Taşkent ŞehriToshkent ShahriTaşkent2.192.700

2 Andican Andijon Andican 2.477.900 4.200

3 Buhara Buxoro Buhara 1.576.800 39.400

4 Fergana Farg’ona Fergana 2.997.400 6.800

5 Cizzak Jizzax Cizzak 1.090.900 20.500

6 Namangan Namangan Namangan 2.196.200 7.900

7 Navoy Navoiy Navoy 834.100 110.800

8 Kaşkaderya Qashqadaryo Karşı 2.537.600 28.400

9 Semerkand Samarqand Semerkand 3.032.000 16.400

10 Sirderya Sirdaryo Gulistan 698.100 5.100

11 Surhanderya Surxondaryo Tirmiz 2.012.600 20.800

12 Taşkent Toshkent Taşkent 2.537.500 15.300

13 Harezm Xorazm Urgenç 1.517.600 6.300

14 Karakalpakistan Cumhuriyeti Qoraqalpog‘iston Respublikasi Nukus 1.612.300 160.000

Önemli Şehirler

Namangan

Fergana

Andican

Semerkand

Buhara

Hive

Hokand

Karşı

Ürgenç

Nukus

“ÖZBEKİSTAN ÜLKESİ HAKKINDA HERŞEY” üzerine 2 yorum

Yorum yapın