Açıklayıcı Anlatım Nedir, Açıklayıcı Anlatımın Özellikleri Nelerdir?

Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan Makale, fıkra, eleştiri ve deneme gibi öğretici özellikler gösteren türlere özgü bir anlatım biçimi olan açıklayıcı anlatım hakkında bilgi vereceğiz. Peki açıklayıcı anlatım nedir, açıklayıcı anlatım özellikleri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.

Açıklayıcı Anlatım Nedir?

Açıklayıcı yazılarda bir sorun ortaya konur. Bu yazılar, sorunu ortaya koyan cümle veya cümlelerle başlar. Sorunu çözümleyen açıklamalar, örnekler, karşılaştırmalar ile devam eder. Özetleyip veya yargı bildiren ifadelerle sonuçlanır.

Açıklayıcı anlatımla oluşturulan metinlerde, dilin göndergesel işlevinde ve kelimelerin gerçek anlamlarında kullanılmasına özen gösterilir. Açıklayıcı anlatımda kesin ve açık ifadenin önemi büyüktür. Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma; örneklendirme, benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanılarak metinler düzenlenir. Bu metinlerde ifadenin açık olması gerekir.

Açıklayıcı anlatımda konunun iyi kavranması ve yazının ana düşüncesinin iyi tespit edilmesi çok önemlidir. Edinilen bilgilerin doğru ve düzenli olarak verilmesi gerekir. Gerektiğinde istatistik, levha, grafik, resim gibi gereçlerden; konu ayrıntılarıyla açıklanırken örneklerden ve karşılaştırmalardan yararlanılır. Açık, anlaşılır, sade ve süssüz bir anlatım seçilir.

Günlük hayatımızda sık sık başvurduğumuz açıklama öğretmek amacıyla kaleme alınan fıkra, makale, deneme, sohbet, eleştiri vb edebî yazılarda kullanılan bir anlatım türüdür. Herhangi bir konuyu geliştirmek ve anlaşılır hâle getirmek istiyorsak mutlaka açıklama yapmak gerekir. Açıklama sonucunda “niçin” ve “nasıl” sorularına cevap bulunarak üzerinde durulan konu aydınlığa kavuşturulur.

Açıklayıcı Anlatım Özellikleri Nelerdir?

Ortada bir sorun vardır, bununla birlikte konuda sorunun çözümü de vardır
Konunun öğretilmesi esas alınmıştır
Bu anlatım özelliğinde soruların cevabı mutlaka bulunur. ( Neden, Niçin, Kim, Nasıl gibi )
Anlatımda devrik cümleler kullanılmamaya özen gösterilir ve konu en yalın hali ile anlatılır
Temel amaç okura bilgi vermektir
Var olan konunun daha iyi anlaşılabilmesi için, konu içinde örnekleme, benzetme, tanımlama, somutlama ve tanık göstermeye başvurulur.

Açıklayıcı Anlatımın Örnekleri Nelerdir?

Örnek-1

Gençliğim ve çocukluğum içinde radyodan başka lüksü bulunmayan ahşam bir evde geçti. Duvarlarımızın tek süsü, babamın yıl başına yakın zamanlarda getirdiği takvimlerden başka bir şey olmadı. Takvimlerde yer alan resimleri ince ayrıntılarına kadar bilirdim. Eski takvimin yerine gelecek yeni takvimi büyük bir heyecanla beklerdim. Evde takvim yapraklarını koparma görevi babamındı. Takvim yaprakları bizim dünyaya açılan bir penceremiz idi adeta.

Görüldüğü gibi yazar burada gençliğinde ve çocukluğunda yaşadığı evi ve ev ortamının bir kısmını detayları ile okuyuculara açıklayarak anlatmaktadır.

Örnek-2

Seyahatname otobiyografik bir eser olarak da ele alınabilmektedir. Evliya çelebi eserin baş kahramanıdır. Kendi hayat hikayesini ve ailesinin geçmişini samimi bir dille ele almaktadır. Evliya çelebi eserinde korkularını, hayallerini, zaaflarını ve sevinçlerini hiç çekinmeden yazıya almıştır. Eserinde yanlış anlaşırım korkusu bulunmamaktadır.

Örnek-3

Orta çağda Avrupa’da genel olarak akıl hastalıkları, doğa üstü sebeplere bağlanırdı. Akıl hastalarının içine şeytan kaçtığı düşüncesi oluştuğundan, hastalara işkence yapılır ve bu şekilde hastanın iyileşeceği düşünülürdü. Bilimin gelişmesi ile akıl hastalığının da, var olan diğer hastalıklarla eş değer olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak toplumlarda akıl hastalıklarını hala, doğa üstü güçlere bağlayan insanlar bulunmaktadır.

Performans/Proje Ödevleri;