Temel olarak toprak ve kaya malzemelerinden oluşan dağ nedir, dağ nasıl oluşur, dağ türleri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Dağ Nedir?
Milyarlarca yıldır var olan dünyamız, bu uzun zaman sürecinde pek çok aşamadan geçmiştir. Büyük patlamadan sonra soğuma evresine giren dünyamız, bu evrede canlıların yaşamına müsait hale gelmiştir. Soğuma evresi sırasında yeryüzünün kırılması, buruşması, katmanlaşması vb. gibi doğal süreçler sonrasında pek çok doğal güzellik meydana gelmiştir.
Milyarlarca yıl boyunca yer kabuğunda ve yer yüzünde oluşan fiziksel değişimler sonrasında dağlar oluşmuştur. Dağların dünyanın ağırlık merkezleri olarak konumlandığı ve bir nevi dünyanın denge noktaları olduğunu da belirtmekte fayda var.
Dağ Nasıl Oluşur?
Basitçe, dünyanın litosfer adını verdiğimiz en dış katmanının hareket edebilen levhalara bölünmüş olduğunu ve bu levhaların kıtasal (mekanik olarak zayıf) ve/veya okyanusal (daha dayanımlı ve yoğun) kısımlardan meydana geldiğini hatırlayalım. Örnek olarak Afrika levhası hem kıtasal hem de okyanusal bölümlerden oluşmuştur. Diğer taraftan Pasifik levhasının tamamı okyanusal litosferden ibarettir. Dünya dinamik bir gezegendir ve bu levhalar bir takım levha sınırlarında doğarken, diğer bazı levha sınırlarında yok olurlar.
Yüzeye çıkan derin ve sıcak taş hamuru ıraksayan levha sınırlarında yeni okyanus litosferinin oluşmasına sebep olur. Başlangıçta sıcak olan bu taze levha uzantısı doğduğu volkanik bölgeden uzaklaştıkça soğur, yoğunlaşır ve çöker. Böylece ortaya upuzun bir dağ sırası çıkar.
Dağ Türleri Nelerdir?
Volkanik Dağlar
Volkanik dağlar terimi, dağın yanardağlar tarafından oluşturulduğunu göstermektedir. Bir tektonik plaka diğerinin altına düştüğünde, magma yüzeye itilir. Yüzeye çıktıktan sonra lav yavaş yavaş bir dağa dönüşür. Dağ; lav, yığınlar ve kayalardan oluşur. Volkanik dağlara örnek olarak; Japonya’da bulunan Fuji Dağı ve Avrupa’da bulunan Etna Dağı‘nı söyleyebiliriz.
Blok Dağları
Kabukta meydana gelen fayların bir sonucu olarak blok dağlar ortaya çıkar. Faylar, kayaların birbiri ardına hareket etmesini sağlar; bu işlem rifting olarak bilinir. Bir taraftaki kayalar diğerlerine kıyasla daha yüksektir ve kayaların diğer blokları düşen bölgeler oluşturmak için düşerken dağı oluştururlar. Öte yandan Blok Dağları, yukarı veya aşağı doğru hareket eden veya birbiri üzerine yığılmış parçalara bölünür. Dağların eğimli arka yüzü aksine dik bir cephe tarafı ile karakterizedir. Blok Dağları’nın göze çarpan bir örneği, 80 km genişliğinde 650 km uzunluğa sahip olan Sierra Nevada‘dır.
Yayla Dağları
Yaylak dağlar, erozyon aktiviteleri nedeniyle oluşan sahte dağlardır. Böyle dağların inşasında su kütleleri (nehirler ve akarsular) önemli bir rol oynamaktadır. Mevcut yaylaları birkaç yıldır kesip kesip uzun boylu dağların oluşumuna neden olurlar. Bir yayla dağına bir örnek olarak New York’ta bulunan Catskill Dağı‘nı gösterebiliriz.
Katlı Dağlar
Bu dağ türü, dünyanın en yaygın kara biçimidir. Formasyonu sırasında, iki tektonik plaka birbirine yakın bir plaka sınırında birbirine çarpar ve katlanır. Bu süreç genellikle binlerce kilometreye kadar uzanan dağların oluşumuna neden olur. Avrasya ve Hint Levhaları çarpışmasının ardından en muhteşem dağ sıralarından biri olan Himalaya Dağları bu şekilde oluşmuştur. Plakalar birbirine doğru ilerlemeye devam ettiği için aralıklar sürekli artar, bu süreç bazen bölgedeki depremleri de tetikleyebilir.
Performans/Proje Ödevleri;
Dünyanın Hareketlerinin Sonuçları Nelerdir, Dünya Hareketlerinin İnsan Yaşamına Etkisi Nedir?
Doğal Çevrenin Yanlış Kullanılmasının Sonuçları Nelerdir? Çevre Kirliliği Hakkında Bilgiler
Temiz Su Kaynakları Nelerdir, Suyun Verimli Kullanılmasının Önemi Nedir?
Heyelan Nedir, Heyelanın Zararları Nelerdir?
