Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan fabl ya da öykünce sonunda ders verme amacı güden, güldüren, düşündüren ve genellikle manzum öyküler olan fabl hakkında bilgi vereceğiz. Peki fabl nedir, fabl özellikleri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Fabl Nedir?
Fabl, güldüren, düşündüren ve ders amacı güden manzum öyküler olarak bilinmektedir. Genellikle fabl öykülerinde insana ait özelliklerin, betimlemeler aracılığıyla insan dışı bir canlıya ya da maddeye aktarılması fabl öykülerinin oluşturulmasında kullanılan bir teknik olarak tanımlanmaktadır. Fabl öykülerinde yer alan kahramanlar insan dışı kişiler olduklarından dolayı genellikle hayvanlar üzerinden kurgu haline getirilmiştir.
Bu yüzden fabl kahramanı olan hayvanlar, insani özellikler taşıyarak, öyküler üzerinden insanlar gibi konuşup, düşünüp ve yine onlar gibi hareket etmeye çalışırlar. Latin bir söz öbeği olan fabl, hikaye anlamına gelen fabıla sözcüğünden doğmuştur. Türk edebiyatındaki ilk fabl örneği, mesnevi türündeki harname olup, 126 beyitten oluşmaktadır.
Dünya edebiyatında yer alan ünlü fabl edebiyatçılarına baktığımız zaman ise karşımıza ilk olarak Ezop, La Fontaine ve Beydaba’nın çıktığını görmekteyiz. Fabl türü ilk olarak Frig uygarlığında nüksetmiş olup, hititler zamanında da taş tabletler üzerine resmedilmiştir. Bunun dışında İngiliz George Orwell ve Amerikalı James Thurber’de günümüzde çağdaş fabl yazarları olarak bilinen iki önemli şahsiyettir.
Fabıl Özellikleri Nedir?
- İnsanlar arasında cereyan eden olayları hayvanlar bitkiler ya da cansız varlıklar arasında geçiyormuş gibi göstererek bu yolla insanlara ahlak ve ibret dersi vermek örnek göstermek ya da bir düşünceye güç kazandırmak isteyen bir çeşit masaldır.
- Fablların kahramanları genellikle hayvanlardır. Hikâyelerde yer alan hayvanlar, kendi temel özelliklerini korumakla birlikte insana ait bazı özellik ve değerleri de üstlenir. Bu bakımdan bu tür metinler genellikle Teşhis ve intak sanatları üzerine kurulur.
- Fabllar manzum (şiir) veya nesir (düz yazı) biçiminde yazılabilirler.
- Fabl türündeki metinlerin sonunda her zaman bir ahlak dersi verilir. Bu türdeki ders veya mesajlar kısa ve açık olarak sunulur. Bu mesaj anlatılan hikâyenin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkar ve bir atasözü veya özdeyiş biçiminde açıkça ifade edilir.
- Fabllarda zaman ve yer genellikle belirsizdir. Olaylar genellikle hikâyelere konu edilen canlıların mekânlarında geçer.
- Fabllarda verilen mesajlar evrensel doğru ve değerler (adalet, dostluk, doğruluk, bağışlamak, cömertlik, alçak gönüllülük, kanaat, sadakat, kendini bilme… gibi) üzerine kurulur.
- Bu türün dünya edebiyatında ilk yazarları Beydeba, Ezop ve La Fontaine’dir. Türkiye’de ise Ahmet Mithat Efendi ve Şinasi’dir..
- Dünya edebiyatında ilk ve önemli fabllar Hint yazar Beydeba’ya aittir. Beydeba’nın fablları Kelile ve Dimne adlı bir eserde toplanmıştır.
- Türkçedeki ilk fabl örneği ‘Harname’ (Şeyhi)dir.
Fabl ve Masal Farkları Nelerdir?
- Masallar mutlaka bir tekerleme ile başlar. Ancak fabl türünde tekerlemeler kullanılmaz.
- Masallar iyi bir sonla biterken fabllarda ibret verici bir son olabilir.
- Masallarda insanlar kahraman olabilirken fabllarda sadece hayvanlar kahraman olmaktadır.
- Masallar nesir yani düz yazı şeklinde oluşturulurken fabl şiir ya da düz yazı şeklinde anlatılabilir.
Fabl’ın Bölümleri Nelerdir?
Kişiler: Genellikle en az iki hayvandan oluşur ve bu karakterlerden biri ahlaklı diğeri ise kötü ahlaklıdır. En fazla 3 karakter görülür, bu karakterler derinlemesine tahlil edilmez. Ayrıca fablda bir de anlatıcı bulunur ve olayları yorumlayarak ders verir.
Olay: Fablda gelişen herhangi bir olaydır, fablın odağıdır. Genellikle karakterlerin kötü özelliklerinden gelişir.
Yer: Genellikle orman, göl kenarı, yol gibi açık alanlardır. Olayın ne olduğuna bağlı olarak değişebilir ve iyi seçilmelidir.
Zaman: Genellikle kronolojik bir zaman vardır ve tam olarak hangi zaman diliminde geçtiği belirlenmeyebilir. Kısa süre içerisinde olay başlar ve biter.
Performans/Proje Ödevleri;
- Aspirin Laboratuvarda Nasıl Yapılır, Aspirin Nedir?
- İdrarda Şeker Tayini Nasıl Anlaşılır, Şeker Tayini Nedir?
- Tarımda Kullanılan Hormonlar Nelerdir? Etki, Fayda ve Zararları Hakkında Bilgiler
- Sigara Dumanında Hangi Gazlar Vardır, İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
- Ağır Metal Nedir, Ağır Metallerin İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri Nelerdir?
