Bilim adamları ilk kez uzaydaki bir kara deliği görüntülemeyi başardı. M87 Galaksisi’nin merkezindeki süper masif kara deliğin fotoğrafı 5 kentteki eş zamanlı toplantıyla açıklandı.
KARA DELİK NEDİR?
Kara delik, astrofizikte, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve ışınımın kendisinden kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük bir kozmik cisimdir. Kara delik, uzayda belirli nicelikteki maddenin bir noktaya toplanması ile meydana gelen bir nesnedir de denilebilir.
Bilimin Yeni Devrimi: Güneşin 6.5 Milyar Katı Kütlesindeki ‘Canavar’ Kara Deliğin İlk Fotoğrafı Yayınlandı!
İki yıl önce bu teleskoplar tarafından elde edilen veriler sonucunda dünyadan neredeyse 500 milyon trilyon kilometre uzakta olduğu hesaplanan ve Güneş Sistemi’nin tamamından bile daha büyük kara delik gözlemlendi.
Uluslararası Olay Ufku Teleskobu projesi kapsamında bir araya gelen bilim insaları, Dünya’ya 53 milyon ışık yılı mesafedeki Başak (Virgo) takım yıldızındaki M87 Galaksi‘sinin merkezindeki süper masif kara deliğin fotoğrafını yayımladı.
Fotoğrafta kara deliğin “olay ufku” olarak adlandırılan, kütle çekiminin en güçlü olduğu eşik bölgesi görülebiliyor. Bilim insanları dünyanın farklı yerlerindeki radyo teleskoplarla elde edilen X-ışını verilerini birleştirerek oluşturdukları imajı dünyanın 5 kentinde eş zamanlı basın toplantılarıyla kamuoyuna duyurdu.
Biliminsanları, fotoğrafın ilk kez Albert Enstein’ın yirmi yüzyılın başında Genel Görelilik Kuramı bağlamında var olduğunu öne sürdüğü kara delikler konusunda yapılan ilk doğrudan gözlem olduğunu kaydetti. Brüksel’de düzenlenen basın toplantısında konuşan AB Komisyonu Araştırma, Bilim ve İnovasyondan Sorumlu Üyesi Carlos Moedas, projenin kara deliklerin varlığı hakkında görsel kanıt sağladığını anlattı.
Tarihin İlk Kara Delik Fotoğrafı, Einstein’in Görelilik Teorisini Nasıl Destekliyor?
İnsanlığın bir kara deliği ilk defa fotoğraflamayı başarmasının ardından bilim insanları, bu görüntüden ne öğrenebileceğimizle ilgilenmeye başladı. İlk olarak söylenebilecek şey ise Einstein’in görelilik teorisini desteklediği.
Daha düne kadar ilkokula giden çocukların önüne bile bir avuç pastel boya ve bir resim kağıdı koysak, tam olarak beklediğimiz gibi bir kara delik resmi çizerlerdi. İşin ilginç yanı ise daha düne kadar ne onların ne de başka bir insanın kara delik fotoğrafı görmemiş olmasıydı.
Gözüyle görmeden inanmayanları da mutlu edecek olan ilk görüntü, Event Horizon Telescope adlı teleskoplar birleşiminden geliyor. Bu inanılmaz çalışmada gezegenimizin tamamı devasa bir teleskopa dönüştürüldü. Trilyonlarca kilometre ötenin fotoğrafını çekmek için bu kadar zahmete girmelerinin altındaki amaç ise bilimsel olarak yeni keşiflerde bulunmak ve var olan teorileri test etmek. Özellikle de kara delik kavramının ortaya atıldığı görelilik teorisi, bu projede sınanan teorilerin başında geliyor.
Kara delik, uzay-zaman içerisinde çok büyük ve yoğun bir kütleden oluşur. Genelde kendi içine çöken yıldızlar kara deliklere dönüşür. Işık bile bu cismin kütle çekiminden kaçamaz. Bizim gördüğümüz o parlak hare kara deliğin boyutu değildir, olay ufku adı verilen ve kütle çekimin ışık hızına boyun eğdirdiği noktadır.
Teknik olarak kara deliğe yanaşan her cisim hızlanır. Hızlandıkça iki boyutlu yapıya benzer bir disk haline gelir. Cismin atom ve molekül gibi parçacıkları bu hızda birbirlerine sürtünerek ortaya ısı ve ışık çıkartır. Olay ufkundaki ışıklar da buradan gelir, kara deliğin içinden değil.
Yapılan ölçümler ve gözlemler sayesinde elde ettiğimiz bilgiler, Einstein’in haklı olduğunu ortaya koyuyor. EHT projesindeki bilim insanları, M87 kara deliğinin kütlesinin Güneş’in kütlesinden 6.5 milyar kat daha fazla olduğunu ve 40 milyar kilometre çapında olduğunu ortaya çıkardı.
Kara deliğe yaklaşan cisimler gerçekten de ışık hızına yakın hızlara çıkıyorlar. Uzay, zaman ve maddenin yapısı hakkında Einstein de haklı çıkıyor. EHT’ye daha fazla teleskop katıldıkça daha net görüntüler elde etmemize kesin gözüyle bakılıyor.
