Anasayfa » İSLAM ANSİKLOPEDİSİ » Kardeş Hakkı ve Abi abla Hakkı Nedir

Kardeş Hakkı ve Abi abla Hakkı Nedir

Büyük kardeşin küçük kardeşler üzerindeki hakkı, babanın evladı üzerindeki hakkı gibidir” (İhya-u Ulumi’d Din, Cilt 2, sayfa 219) olarak verilen rivayeti İmam Gazâli kaynak olarak bab ve nosuz olarak İbn Hibban olarak vermiştir.

NOT :  Konu Hakkında  Yorum yazarmısınız ?  Begendinizmi?
Sizin Düşünceleriniz Bizim için Çok Önemli.

Kardeş hakkı

Taberânî’nin (el-Kebir, Kâf maddesi)rivayet ettiği “Kardeşlerin en büyüğü baba yerindedir.” mealindeki hadis zayıf olarak değerlendirilmiştir.(Nureddin el Heysemi, Mecmau’z-Zevaid, 8/149)

İslam araştırmacıları, büyük kardeşin saygınlığına mahsus olarak herhangi bir sahih hadisin mevcut olmadığını söylerler.

Fakat rivâyet mâna açısından her konuda olmasa da bazı konularda isabetli gözükmektedir.

İslam devletinin çekirdeğini oluşturan aile, anna baba ve olması halinde çocuklardan muteşekkildir. Rasulullah (s.a.v.) erkek (baba) için sürüden sorumlu çoban sorumluluğu yüklemiştir. Babanın bulunmadığı durumlarda var ise büyük erkek evlâd bu sorumluluğu yüklenir ve evin ve kardeşlerinin din, ırz, nikah, rızık gibi meselelerde örfen de olsa öne çıkar.
İslam; kan bağı olmayan muslumanlar arasında bile kendilerinden yaşça, yolca büyüklere hürmeti ve önceliği vermiş, hatta namazda imamlık yapma meselesinde öncelikli şartların denk olması durumunda kişiler arasında yaşça büyük olanın imamlığa daha evveliyatla yetkin olduğuna hükmetmiştir. Şartlar böyle olursa, aynı anne veya babadan doğan kardeşler arasında büyük kardeş, küçük kardeşten hak, söz ve yetki açısından da daha öncelikli olması gerekir. Küçüğün de meşru olan işlerde büyüğüne itaati gerekir. Kız kardeş veya bacı/abla olması durumunda dâhi, her ne kadar yaşça büyük olsa da, erkek kardeşin mumeyyiz olarak yetişkin olması durumunda abla-kız kardeşlerinin de çeşitli meselelerinde erkek olarak sorumluğu yüklenmesi, öncelenmesi güzeldir.

İbn Hibban’dan değişik bir rivâyeti konuyla ilgili olması ve fikir vermesi hâsebiyle aktarıyorum.

Ebu Sâid el Hudri’nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu:
Eğer kişinin üç kızı veya üç kız kardeşi, iki kızı veya iki kız kardeşi varsa ve onlarla iyi geçinip onlara karşı oan sorumluluklarını Allah’ın emrettiği doğrultuda yerine getirirse O kişi cennetliktir
(İbn Hibban, Sahih, 446; Humeydi, 2/323, 324, 738; Tirmizi, 1913, 1917; Ahmed, 3/42; Ebu Davud, 5147; İbn Ebi Şeybe, 7/552, 5490; Buhari,, el Edebu’l Mufrad, 1/155, 79)

Enes b. Mâlik, rivayet ettiğine göre Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurduğunu bildirir:
Kim iki veya üç kızının, iki veya üç kız kardeşinin nafakasını kazanır ve onları evlendirene kadar veya kendisi ölene kadar onlara bakarsa” buyurduktan sonra orta parmağı ile yanındaki parmağı göstererek “Ben ve O, Cennette bunlar gibi beraberiz” buyurdu.
(İsnâdı sahihtir. İbn Hibban, Sahih, 447; Hatib, Târih Bağdad, 8/315, 316, 11/80, 81; Ahmed, 3/147, 148, 156 ve Ebu Ya’lâ, 6/166, 3448)

Annene, babana, kız ve erkek kardeşlerine iyi muamele et onlardan sonra sırasıyla en yakınlara iyilikte bulun.”
(Nesâî, Ahmed bin Hanbel, Musned; Hâkim; Ebû Dâvûd)

Veren el, üstün olandır. Hayır yapmaya sana en yakınlardan başla. Önce annene, babana, kız kardeşine, kardeşine ver, daha sonra en yakınlardan devam et.”
(Nesâî, Zekât, Bab 51, Hadis no: 2485; Muslim, Zekat: 32; Dârimi, Zekat: 22; İbn Hibbân, el-İhsân, Hadis no: 3341; Beyhaki, es-Sunenu’l-Kubrâ, 8/345)

Ali (r.anh) şöyle derdi:
Benim için, dostlarımdan kardeşlerimden birine 1 dirhem vermek, başkasına 20 dirhem vermekten, 20 dirhem vermek, başkalarına 100 dirhem vermekten, onlara 100 dirhem vermek, bir köle âzad etmekten sevimlidir.”
(Buhârî, Edebu’l-Mufred,Hadis no: 566; Gazâlî, İhya, 1/400)

Ubade b. Samit’ten gelen rivayet göre, Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu:
“Büyüklerimize saygı göstermeyen, küçüklerimize şefkat / merhamet etmeyen ve alimlerimizin hakkını gözetmeyen ümmetimden değildir.”
(İmam Ahmed ve Taberânî’nin rivayet ettiği bu hadisin senedi hasen olarak değerlendirilmiştir. Zevaid, 8/14)

NOT :  Konu Hakkında  Yorum yazarmısınız ?  Begendinizmi?
Sizin Düşünceleriniz Bizim için Çok Önemli.

Yorum yapın