Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan karyotik hücrelerin sitoplazmasında bulunan, zarla çevrili, genellikle küçük, yuvarlak ve çapları 0,2-0,8 mikron arasında değişen yapılar olan lizozom hakkında bilgi vereceğiz. Peki lizozom nedir, lizozom özellikleri nelerdir, lizozom faliyetlerinin canlı metabolizmasına etkileri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Lizozom Nedir?
Lizozom hücre organellerinden biridir. Temel görevi hücre içi ve hücre dışında sindirimin etkin şekilde gerçekleşmesine olanak vermektir. İlk olarak farelerde yapılan deneyler ile beraber farenin karaciğerinde tespit edilmiştir. Özellikle lizozoma taşınan sindirim enzimleri ile beraber diğer organeller üzerinde senkronize şekilde çalışır.
Lizozomun Görevleri Nelerdir?
- En önemli görevi hücre içi ve dışındaki tüm maddelerin sindirilmesini sağlamaktır,
- Yaşlanmış olan enzimlerin yok edilmesine olanak verir,
- Devamlı olarak hareket ederek bazı hücrelerdeki sindirimi kolaylaştırır,
- Hücreye karşı zararlı maddelerin yok edilmesinde önemli bir görev üstlenir,
- Hücreyi tüm dış etkilere karşı korur,
- Yaşlanmış hücrelerin yok edilmesi ile beraber yeni hücrelerin çıkmasına imkan tanır,
- Anne karnında parmakları birleşik olan bebeğin parmakların ayrılmasında görev üstlenir,
- Sperm hücrelerinin uç kısmında da bulunur ve yumurtalığın etrafını çevrelemiş olan kısmın delinmesine olanak verir,
Lizozomun Özellikeri Nelerdir?
- İçinde sindirim enzimleri taşıyan zarla çevrili bir kesedir. Hücre içi sindiriminde görev yapar.
- Alyuvarlar hariç tüm hayvansal hücrelerde bulunur.
- İnsanda akyuvar ve makrofaj hücreleri fagositoz yoluyla bakteri gibi zararlı mikroorganizmaları hücre içine alır ve bunları lizozom enzimleri ile parçalar. Bu nedenle akyuvar ve makrofaj gibi savunma yapan hücrelerde lizozom ayısı daha fazladır.
- Herhangi bir nedenle çok sayıda lizozomun zarı parçalanır veya içindeki maddeler dışarıya sızarsa, açığa çıkan enzimler hücrenin kendini sindirerek ölümüne neden olur. Bu olay otoliz olarak adlandırılır.
- Bazı durumlarda hücreler kendi lizozomları tarafından kontrollü olarak yok edilir. Örneğin insanın embriyonik gelişimi sırasında bazı hücrelerin ölmesi sonucu parmakların şekillenmesi lizozom enzimlerinin etkisiyle gerçekleşir.
- Lizozom, hücre içindeki hasarlı organellerin yok edilmesini de sağlayabilir. Bu sırada oluşan organik yapı birimleri hücrede tekrar kullanılır. Böylece hücre yenilenmesi sağlanmış olur.
Lizozom Faliyetlerinin Canlı Metabolizmasına Etkileri Nelerdir?
Otoliz olayında, canlı ölünce hücredeki lizozomlar hücre zarını parçalar ve lizozom içindeki enzimler aktifleşerek hücreyi öldürür. Cesetlerde görülen çürümelerin sebeplerinden biri de bu olaydır. Bir diğer örnek ise insanların yaşlandıkça ellerinde çıkan bazı lekelerdir. Bu lekelerin oluşması da lizozom organelinin zamanla görevini yitimesinin sonucudur. Çünkü lizozom organelinin görevlerinden birisi de atıkların uzaklaştırılmasıdır. Belirli sebeplerle bu atıkları uzaklaştırılamadığında ciltte lekelenmeler maydana gelebilmektedir.
Performans/Proje Ödevleri;
İyi ki varsin
Çok güzel
çok kısa