Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan sözlü anonim halk edebiyatı ürünü olan masal, kahramanları arasında olağanüstü şahıs veya yaratıkların bulunabildiği, anlatılan olayların tamamen gerçek dışı olduğu, yer ve zaman ögesinin ise daima belirsiz olduğu bir anlatı türü olan masal hakkında bilgi vereceğiz. Peki masal nedir, masal özellikleri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Masal Nedir?
Genellikle halk tarafından oluşturulup sözlü olarak yayılan, olağanüstü olaylarla süslenmiş ve gerçek dışı hayali olayların anlatıldığı anlatı türüne masal denir. Sözlü gelenekte anonim olarak yayılan masallara ise halk masalı denir.
Masallarda anlatılan olaylarla birlikte dinleyici düşsel bir yolculuğa çıkarılmaktadır. Her ne kadar olağanüstü olaylar anlatılsa da gerçek olayları ele alan örnekleri de bulunmaktadır. Diğer türlerden ayrılan en önemli özelliklerden biri anlatılanların gerçek olduğu yönünde bir inandırma kaygısının olmamasıdır. Masalların kaynağı konusunda kesin bir bilgi yoktur. Daha çok halk arasında gerçekleşen olaylardan ya da mitolojik ögelerden oluştuğu görüşleri mevcuttur.
Masal Özellikleri Nelerdir?
- Anlatılan olayların gerçek olduğu yönünde inandırma kaygısı yoktur.
- Büyülü ve düşsel bir dünya oluşturulur, okuyucu ya da dinleyici bu dünyanın içine çekilir.Yer kavramı belirsiz bir şekilde okuyucuya aktarılır. Olayların gerçekleştiği yerler “kaf dağının ardındaki ülke, padişahlar ülkesi” gibi belirsiz yerlerden oluşmaktadır.
- Zaman kavramı da mekan gibi belirsizdir. Olayların geçmiş zamanda gerçekleşmiştir ve zamanla ilgili olarak “evvel zaman içinde, kabul saman içinde” şeklinde tanımlamalar yapılır.
- Olayların anlatımında daha çok duyulan geçmiş zaman kipi olan “-miş” ya da geniş zaman kipi “-r” kullanılır.
- Masallar döşeme adı verilen bir tekerleme ile başlar. Tekerlemelerle hem gerçeklik algısı yok edilir hem de dinleyicinin dikkati çekilir.
- Olayların sonunda yer alan dilek bölümünde ise tekerlemelerle iyi dilekler yansıtılır. Bu tekerlemeler kalıplaşmış sözlerden oluşmaktadır.
- Anlatılardaki kahramanlar genellikle insanlardan oluşsa da cin, peri, dev, cadı gibi olağanüstü özellikler barındıran insan dışı kişilerde yer almaktadır.
- Her insanı ilgilendiren iyilik-kötülük, doğruluk-haksızlık, güzellik-çirkinlik ve yardımseverlik gibi evrensel konular işlenir. Dolayısıyla milli ve dini motifler kesinlikle bulunmaz yani masallar evrenseldir.
- Bu türün eğitici bir yönü vardır. Amaç insanlara ve özellikle de çocuklara ders vermek, öğüt vermektir.
- Olay anlatan metinlerde olduğu gibi öyküleyici anlatım ve betimleyici anlatım kullanılır.
- Genellikle mutlu bir sonla biter ve iyiler her zaman kazanır. Bununla birlikte çocuklara iyilerin her zaman mutluluğa kavuşacağı anlatılmak istenir.
- Düz yazı şeklinde oluşturulur.
- Olaylar döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek olmak üzere beş farklı bölümde dinleyiciye aktarılır.
Masalın Yapısı Nedir?
1) Döşeme: Masalın başlangıç bölümüdür. Bu bölüm giriş tekerlemesi ile başlar. Bu bölümde kısa veya uzun bir tekerleme ile dinleyici veya okurlar masalın olağanüstü dünyasına hazırlanır. Limon Kız adlı masalda “Bir varmış, bir yokmuş…” ifadesiyle başlayan paragraf metnin döşeme bölümünü oluşturmaktadır.
2) Serim: Bu bölüm olay, kişi, zaman ve mekân ile ilgili temel unsurların ortaya konulduğu bölümdür. Bu bölümde olay örgüsü içinde yer alan kişiler tanıtılır ve masalı kuracak ve geliştirecek olayın/olayların ne olduğu ve nasıl başladığı anlatılır. Limon Kız adlı masalda döşemeden sonraki bölüm serim bölümünü oluşturur ve şehzadenin Limon Kız’ı arayış yolculuğu metni kuran bir unsurdur.
3) Düğüm: Bu bölüm, masalda anlatılan olayların düğümlendiği ve bir çıkmaza girdiği bölümdür. Bu bölümde olaylar, dinleyici veya okuyucunun ilgisini, merakını arttıracak bir hâle gelir. Limon Kız adlı masalda şehzadenin Limon Kız’ı bulup bulamayacağına yönelik gerilim metnin düğüm bölümünü oluşturmaktadır.
4) Çözüm: Bu bölüm, düğüm bölümünde ortaya konulan sorunun bir çözüme kavuş-turulduğu bölümdür. Bu çözümde genellikle olağanüstü veya olağan bir kişi veya varlığın yardımı söz konusudur. Limon Kız’da şehzade ile Limon Kız’ın buluşması metnin çözüm bölümüdür. Bu çözüm sürecinde çeşitli varlıklar (at, köpek, gül vb.) bazı olayların çözümüne yardımcı olmaktadır.
5) Dilek: Masalın olumlu bir sonuca bağlandığı bölümdür. Bu bölüm genellikle bitiş tekerlemesiyle son bulur. Bu bölümde hem masal kişilerine hem de dinleyicilere yönelik iyi dilekler sunulur. Limon Kız’ın son cümlesi metnin dilek bölümünü oluşturmaktadır.
Performans/Proje Ödevleri;
- Aspirin Laboratuvarda Nasıl Yapılır, Aspirin Nedir?
- İdrarda Şeker Tayini Nasıl Anlaşılır, Şeker Tayini Nedir?
- Tarımda Kullanılan Hormonlar Nelerdir? Etki, Fayda ve Zararları Hakkında Bilgiler
- Sigara Dumanında Hangi Gazlar Vardır, İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
- Ağır Metal Nedir, Ağır Metallerin İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri Nelerdir?
