Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan üreme, gerek bitkilerde, gerek hayvanlarda döllenmemiş bir dişi gametin gelişip yeni bir birey meydana getirmesine denen partenogenez hakkında bilgi vereceğiz. Peki partenogenez nedir, partenogenez özellikleri nelerdir, partenogenez hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Partenogenez Nedir?
Eşeyli veya eşeysiz gerçekleşen üremeler türlerin özel durumlarına göre farklılık gösterebilir. Eşeysiz üremelerde hücreye veya döllenmeye ihtiyaç duyulmadan üreme gerçekleşir. Eşeyli üremede ise döllenme ve hücrelere gerek duyulur. Kimi canlılarda ise üreme hücresi oluşabilir ancak döllenme olmadan gelişip bireye dönüşür. Eşeyli üremedeki bu farklı duruma partenogenez adı verilir.
Partenogenez Hangi Canlılarda Görülür?
Partenogenez üremeye biyoloji derslerinde daha çok arılar örnek verilir. Fakat bu üreme şekli sadece arılara özel değildir. Balık, kurbağa, sürüngenlerin bazıları, çeşitli kuş türlerinde partenogenez üreme şekli görülebilir.
Partenogenez Çeşitleri Nelerdir?
1-Haploid Partenogenez (İsteğe bağlı partenogenez)
Bal arılarında görülen partenogenez biçimi haploid ya da isteğe bağlı partenogenezdir. Mayoz bölünmeyle oluşan haploid ( n kromozomlu) yumurtaların döllenme olmadan gelişmesi ile erkek bireyler oluşturması isteğe bağlı partenogeneze örnektir. Döllenen yumurtalardan ise 2n kromozomlu ( diploid) dişi bireyler gelişir.
Dişiler (2n) > Yumurta (n kromozomludur) mayoz bölünmeyle oluşur.
Haploid partenogenez > Yumurta(n) > Döllenmeden gelişirse > Erkek bireyler (n kromozomlu) oluşur.
Erkekler (n) > Spermatozoit (n) > mitoz bölünmeyle oluşur.
2-Diploid Partenogenez (Zorunlu partenogenez)Partenogenez Nedir? Partenogenez Çeşitleri ve Deneysel Partenogenez
Partenogenezle çoğalan bazı canlı türlerinin kolonilerde yalnızca dişi bireyler bulunur.
Bazı balık, çift yaşamlı ve sürüngen türlerinde diploid partenogenez görülür. Su pirelerinde görülen partenogenez de bu biçimdedir. Kamçı kuyruktu kertenkelelerde (bazı türlerinde) sadece dişi bireyler bulunur, erkek bireyler yoktur. Olay şu şekilde gerçekleşir. Dişi bireylerde yumurta oluşurken mayoz II’de oluşan iki hücrenin ( yumurta hücresi ile aslında kaybolması gereken ama kaybolmayan kutup hücresinin) kromozomları birleşir. Bunun sonucunda 2n kromozom sayılı yani diploid çekirdekli bir yumurta oluşur. Bu tip yumurtalardan döllenmeye gerek kalmadan mitoz bölünme yoluyla yeni diploid (2n) dişi bireyler gelişir. Erkek bireyler(2n) ancak normal bir eşeyli üremeyle yani ( n kromozomlu) normal bir yumurtanın normal (n kromozomlu) bir spermle döllenmesi yoluyla gelişebilir.
Performans/Proje Ödevleri;
