Zonguldak
Zonguldak, Zonguldak ilinin merkezi olan şehirdir. Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye’nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türkiye’nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır. Şehrin nüfusu 2008 yılına göre 106.729’dur.1927’de 12.000 olan nüfusu 1990’da 117.975’e çıkmış, 2000’de 104.276’ya düşmüş, 2009’de 112.369’e çıkmıştır.
Zonguldak Karadeniz Bölgesi’nin Batı
Karadeniz bölümünde yer alan il. Güneyden
Bolu,
Çankırı, doğudan
Bartın ve
Kastamonu illeri, batıdan ise
Karadeniz ile çevrilidir.
Türkiye’nin kömür yatağıdır. Trafik numarası 67’dir.
İsminin kökeni
Zonguldak ilinin antik Çağda kullanılan tarihi adı
Sandrake‘dir. Bölgenin Türkleşmesinin ardından kullanılan Zonguldak adının ise”bataklık” veya “sazlık” anlamına gelen zongalık kelimesiyle ilgili olduğu ileri sürülmektedir.
Ayrıca farklı bir rivayete göre Belçikalı ve Fransızların burda ki kömür ocaklarını işletmesiyle maden ocakların çokluğu ve kömür zenginliginden dolayı Zone Guel Dock adından geldiği de sanılmaktadır.
Zonguldak, toprağının altındaki kömürün henüz varlığının bilinmediği sıralarda bir köydü. Sazlık ve bataklık bir arâzide bulunduğu için (Sazlık) mânâsına gelen “Zongalık” adıyla anılırdı. Yirminci asır başında küçük bir kasabayken Cumhûriyet devrinde hızla gelişmiştir. Bu mütevâzi köy bilâhare modern kasaba ve büyük bir şehir hâline gelmiş ve (Zongalık) kelimesi de halk lisanında “Zonguldak” olarak yerleşmiştir.
Zonguldak tarihçesi
Arkeolojik kanıtlara göre M.Ö. 2500’lere uzanan bir geçmişi bulunan bölgenin bilinen o ki ilk yerleşenler
Hattiler, daha sonra ise
Hititler olmuştur. Yörenin ilk sakinleri
Frig boylarından oluşan Bithin, Mariandyn ve Migdon adlı göç topluluklarıdır. M.Ö. 7. yüzyılda başlayan Batı
Anadolu’dan
Karadeniz’e
Yunan kolonizasyonu sürecinde yörede de ticaret amaçlı limanlar kurulmuştur. M.Ö.334’e kadar
Perslerin egemenliğinde kalan bölge,
Büyük İskender’in Anadolu seferinin ardından kısa bir süre için
Makedonya subaylarca yönetilmiştir. Pers şatrapı
Mithridates’in yöre halkının desteğiyle
Batı Karadeniz bölgesinde kuurduğu
Pontus devletinin parçası olan Zonguldak,
Roma İmparatorluğu’nun bu devleti MS. 1. yüzyılda yıkmasına dek sürmüş, Roma’nın ikiye bölünmesinin ardından sonra da
Doğu Roma toprağı olmuştur. Zonguldak Ereğli bölgesi Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri olma özelliği kazanmış, bu dönemde
İsa’nın havarilerinden Adreas bugün de görülebilen
Kutsal İbadet Mağaraları’nda ilk ayinleri düzenlemiştir.
Yöreye Anadolu Selçuklu ordusu
1084 yılında gelmiş ve yöreyi fethetmiş. Daha sonra ise yöreyi
Cenevizliler ele geçirmiştir, beylikler döneminde ise
Candaroğulları bölgede hakimiyet kurmuştur.
1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı almasıyla birlikte Zonguldak ve çevresi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.
II. Mahmut döneminde, 1829 yılında bölgede ilk kömür bulunmuştur. 1848’de ise ilk kömür oacakları açılmıştır.Bu ocakları Belçikalı ve Fransız şirketler işletmiştir.
Zonguldak limanı I. Dünya Savaşı’nda Sarıkamış’a gidecek malzemelere ev sahipliği yapmış, Kurtuluş Savaşı’nda ise SSCB ile ilişkilerde önemli bir rol oynamıştır.
I. Dünya Savaşı’ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak, Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler, 21 Haziran 1920’de de bölgeyi terketmişlerdir.
Zonguldak ilçeleri
Ereğli, Alaplı, Devrek, Gökçebey, Çaycuma
Köyleri
• Akşeyh • Alancık • Aşağıçayır • Ayvatlar • Balçıklı • Bozca • Çağlı • Çırgan • Çukurören • Dağköy • Dereköy • Ebegümeci • Eceler • Enseköy • Esenköy • Futa • Göbü • Hacıali • Himmetoğlu • Kabalaklı • Kaleoğlu • Karadere • Karapınar • Kardeşler • Kargalar • Keller • Kızılcakese • Korucak • Kozluköy • Köroğlu • Köserecik • Kumtarla • Kurtköy • Olukyanı • Osmanlı • Sakaköy • Sapca • Saraycık • Sarımsak • Seyfetler • Sofular • Şirinköy • Tasmacı • Taşçılar • Türkali • Uzungüney • Üçköy • Yahma
Sanayi
Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu yer almaktadır.
İşletmecilik Başlangıcı (1843 – 1848) tarihlerine dayanmaktadır.
1830 – 1848 tarihleri arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 tarihli resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra’da üretilen “vapur kömürünün” İstanbul’ da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir. 1848’ de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli Amasra arasında “taşkömürü bulunan yerler” saptanarak “havza sınırları” ilk kez tanımlanmıştır.
Günümüzde İlk Alışveriş Merkezi projesi yatırımını Demir Madencilik yapmaktadır.
Dedeman Otelcilik Alışveriş Merkezi içinde yapacağı yatırımla bölgenin ilk önemli otel yatırımını yapacaktır.
Zonguldak Alışveriş Merkezi projesinin Danışmanlığını Target Store Ekibi ve Başkanı Sn. Semih ÜNAL yapacaktır.
Bölgedeki taşkömürünü işleten kurumlar:
Hazine- İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1848 – 1854)
İngiliz (Galatalı Sarraflar) Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1849 – 1854)
Kırım Savaşı (Geçici İngiliz) Yönetimi (1854 – 1856)
Hazine- İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1856 – 1861) Emanet İdare İşletmeciliği (1856 – 1859)
Zafiropulos İşletmeciliği (1859- 1860)
İngiliz Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1860- 1861)
Hazine-İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1861 – 1865)
Bahriye Nezareti Yönetimi (1865 – 1908)
Tersane İdaresi İşletmeciliği (1865 – 1882)
Yerli- Yabancı Sermaye Şirketleri İşletmeciliği (1882 – 1940)
Nafia Nezareti Yönetimi (1908- 1909)
Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezareti Yönetimi (1909- 1920)
Dünya Ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi (1914- 1922)
İktisat Vekaleti Yönetimi (1920-1940)
İş Bankası İşletmeciliği (1926- 1940)
Etibank ve EKİ işletmeciliği (1937-1940)
Etibank Ve EKİ Yönetimi (1940- 1957)
TKİ Yönetimi (1957- 1984)
TTK Yönetimi (1984-)
Bölgenin diğer başlıca sanayi alanları tarım ve hayvancılık, enerji, taş ve toprağa dayalı ürünler olarak sıralanabilir.
Eğitim
İl genelinde 10 anaokulu, 324 ilköğretim okulu, 59 genel – mesleki lise olmak üzere toplam 389 okulda eğitim ve öğretim yapılmaktadır.
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi; Tıp Fakültesi, Devrek Fen Edebiyat Fakültesi, Bartın Orman Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ereğli Eğitim Fakültesi ve Fethi Toker Güzel Sanatlar Tasarım Fakültesi olmak üzere 8 fakülte, 3 enstitü, 2 yüksekokul, 8 meslek yüksekokuldan oluşmaktadır.
Üniversite bünyesinde 32 profesör, 32 doçent, 259 yardımcı doçent, 106 öğretim görevlisi, 43 okutman, 256 araştırma görevlisi, 8 uzman olmak üzere toplam 736 akademik personel görev yapmaktadır.
Zonguldak Mutfağı
Yöre mutfağında ağırlık unlu (buğday ve mısır unu) mamullerden yapılan yemek türlerindedir. Zonguldak ormanlarında belki dünyanın en lezzetli kestanesi ‘kuzu kestanesi’ yetişmekte olup, mevsiminde toplanan kestane suda haşlanarak ‘tuzlama’ bütün olarak fırında kavrulmasıyla ‘kavşak’, ‘çizilerek ateşte pişirilmesiyle kebap (kömme) biçiminde değerlendirildiği gibi kurutularak da saklanır. Ülkemizde sadece Kdz.Ereğli’de yetişen Osmanlı Çileği, orman altı bitki örtüsü içinde yer alan dağ çiçeği, kızılcık (kiren), kuşburnu, böğürtlen, fesleğen, nane, defne, karayemiş, ahlat yöre mutfağında değişik kullanma biçimlerinde değerlendirilmektedir.
Turizm
Arkeolojik buluntulara göre M.Ö. 2500’lere uzanan bir geçmişi bulunan ilk yerleşimcilerinin Hattiler olduğu sanılan bölge toprakları tarih boyunca pek çok uygarlığın yaşam alanı olmuş, bu uygarlıklara ait izlerin bir kısmı günümüze intikal etmiştir. Zonguldak ilinin önemli turistik ögeleri şunlardır:
Tarihi yerler
Kdz.Ereğli (Heraklela Pontike), Filyos (Tieion),
Mağaralar
Gökgöl, Cumayanı, Kızılelma, Sofular, Ilıksu, Erçek, Cehennemağzı Mağaraları
Tarihi Camiler
Hidâyetullah Câmii,
Lütfiye Camii,
Köprülü Camii,
İzzet Mehmed Paşa Câmii,
Gâzi Süleymân Paşa Câmii,
Orhan gazi camii(1200 yıllık).yapım tarihi bilinmeyen kapançatı köyü camisi
Yaylalar
Bölüklü yayla
