Error Management Theory, Yani Hata Yönetimi Teorisi
Bir Yazıda İnsanların Bir Yaratıcıya İnanmasına Psikolojik Olarak Sebeplerinden Biri Olduğunu Okudum, Sizlerle Paylaşayım Dedim.
Hayatımızda Bir Çok Şeye Etki Eden Fakat Bizim Kolay Kolay Farkına Varmadığımız Şeylerin Teorisi, Neye Göre Hata Yapıyoruz, Yapacağımız Hatayı Neye Göre Seçiyoruz’un Teorisidir. “Hata Seçmek De Neymiş?” Diyorsunuzdur Muhtemelen. Ben De Size Açıklayayım.
Hata Yönetimi Teorisine Göre İki Farklı Hata Yapma İhtimalimiz Vardır. Bunlar Yanlış Pozitif Ve Yanlış Negatiftir. Yanlış Pozitif Hata, Gerçekte Doğru Olmasa Da Kendimiz Tarafından Doğru Olarak Algılanan Durumlardır. Örneğin Gecenin Yarısı Issız Bir Sokakta Yalnız Bir Köpek Görüyorsunuz. Köpek Size Doğru Bakıyor. Biliyorsunuz Ki, Köpekler Hem Saldırgan Olabilirler Hem De Uysal/Zararsız. Fakat Köpek Gerçekte Uysal/Zararsız Olsa Da Siz Onu Saldırgan Olarak Algılıyorsunuz, Seçimizini Bu Yönde Yapıyorsunuz Ve Yanına Yaklaşmıyorsunuz. Bu Durum Pozitif Yanlış Hataya Örnektir. Sonucu Genellikle Paranoyadır. Canlıların Evrimsel Olarak Da En Çok Seçtiği Hata Biçimidir.
İkinci Hataya Gelirsek, Ki Bu Negatif Yanlıştır, Bir Şey Gerçekte Doğru Olsa Bile Siz Onu Yanlış Olarak Varsayarsanız Bu Hatayı Yapmış Olursunuz. Bu Hatanın Sonucu Genellikle Ölüm Ya Da Bedeli Daha Yüklü Bir Şey Olabilir. Eğer Köpeği Uysal/Zararsız Olarak Algılayıp Yanına Yaklaştığınızda Saldırdığını Düşünürseniz, Bu Hatanın Bedeli Daha Yüksek Olacaktır. Buraya Kadar Her Şey Basit Olarak Görülebilir.
Şimdi Bu İki Tip Hatanın İnancımız Üzerine Etkisinden Konuşalım. Bazı Teorisyenler De Pozitif Yanlış Hatayı, Negatif Yanlış Hataya Tercih Etmemizi “Canlıcı Önyargı” Olarak Adlandırıyorlar. Siz Yerde Bir Aslan Patisi İzi Görürseniz, Çevrede Aslan Olduğu Düşüncesiyle Hareket Ederek Kendinizi Daha Avantajlı Bir Duruma Getireceksiniz, Bu Aslan Olmayabilir De, Çok Eskiye Ait Bir İz Olabilir. Ama İçgüdüsel Olarak Hayatta Kalmanın Sizi Getirdiği Nokta Böyle Olduğunu Düşünmektir. Canlıcı Önyargı ‘Yı Savunan Teorisyenler Doğa Üstü Güçlere İnanmanın Da Canlıların Pozitif Yanlış Yapma Yatkınlığından Geldiğini Düşünürler, Yani Doğada Görülen Bu Tarz İzleri Kendilerine Bir Tedbir Alma Göstergesi Olarak Görürler. Yine Pozitif Hata Yapmanın Baskınlığından, Bir Çok Şeyin Kasıtlı Yapıldığı Düşüncesi, İstemsiz Yapıldığı Düşüncesinden Çok Daha Baskın Gelir Canlılar İçin.
Örneğin, Boş Bir Issız Bir Arazide, Boş Bir Çalılığı Yanarken Görüyorsunuz. Bu İstemsizce, Kasıtlı Olarak Yapılmamış Bir Şey Olabilir (Yani Yıldırım Düşmesi Gibi Doğal Olaylar), Ama Aynı Zamanda İstemli Olarak Da Yapılmış Olabilir (Yaratıcı Bizimle İletişim Kurmaya Çalışıyor). Canlıcı Önyargı Sizi Bir Şeylerin Kasıtlı Olarak Yapıldığı Seçimine, Kasıtılı Olarak Yapılmadığı Seçiminden Daha Fazla Çekiyor. (Cunku Paranoyak Olmayi Tercih Ediyoruz) Bu Şekilde Doğallıkla Olabilen Fakat Nedeni Belirsiz Bir Olayın Arkasında Bir Güç Olduğunu Seçme Olasılığınız Artıyor.
Neticesinde, Pozitif Yanlış Yapmaya Yatkınız. İnsanlık Yaratıcı İnancı İçin Evrilmedi. Bunun Yerine Paranoyak Olarak Evrildi, Nihayetinde İnanmak Da Evrimin Bir Parçası Oluverdi.
