Tartışma Hileleri
Hile – 1
Genişletme – Bu Hasımmızın Önermesini Doğal Sınırlarının Ötesine Genişletmeye; Abartmak İçin Ona Mümkün Olduğunca Genel Bir Delalet Ve Geniş Bir Anlam Vermeye, Diğer Yandan Da Kendi Önermemize Olabildiğince Sınırlı Bir Anlam Ve Dar Sınırlar Kazandırmaya Dayanır.
Hile -2
Eşsesli Sözcük – Bir Önermeyi Söz Konusu Meseleyle Aralarında Sözcük Benzerliğinden Başka Ya Çok Az Ya Da Müşterek Yanı Bulunmayan Bir Şeye Teşmil Etmeye; Ardından Da Onu Başarıyla Çürütmeye Ve Böylece İlk İddianın Çürütülmüş Sayılması Talebine Dayanır
Örnek: Buna Son Günlerde Çok Bariz Bir Örnek Var Aslında. Erdoğan Çıktı Ve Dedi Ki, Cumhurbaşkanının Fesih Yetkisi Yok Ve Aslında Gün Gibi Gerçek Olan Bir Konu Hakkında Karşıt Bir Tartışma Başlattı. Hatta Bu Yüzden Akp Broşürleri Bile Cumhurbaşkanının Bu “Hilesine” Göre Yeniden Düzenlendi. Bu Konuyla İlgili De Kemal Gözler’in Makalesi Okunup Gerçeğe Rahatlıkla Ulaşılabilir: Http://Www.anayasa.gen.tr/Fesih-Yenileme.html
Hile – 3
Nispi Olarak Ve Özel Bir Konuyla Bağlantısı İçinde Ortaya Atılmış Bir Önermeyi Sanki Genel Veya Mutlak Bir Geçerlik/Uygulama İddiasıyla Söylenmiş Gibi Almaktır.
Hile – 4
Eğer Bir Sonuca Varmak İstiyorsanız Onun Önceden Görülmesine/Sezilmesine İzin Vermemeli, Bilakis Onun Öncüllerini Fark Ettirmeksizin Ve Konuşmanızın Aralarına Serpiştirerek Teker Teker Kabul Ettirmelisiniz.
Hile – 5
Bir Önermenin Doğruluğunu İspatlamak İçin, Eğer Hasmınız Doğru Önermeleri Kabulden İmtina Ediyorsa Doğru Olmayan Daha Önceki Önermeleri De Kullanabilirsiniz. Bu Durumda İzlenecek Yol Kendi Başına Yanlış Fakat Hasmınız İçin Doğru Olan Önermeleri Alıp Onun Düşünme Tarzından Hareketle İspatlamaya Gitmektir.
Hile – 6
İspatlanması Gereken Şeyi Önerme Olarak Koymak Suretiyle Farklı Bir Kılık Altında Kanıtlanmış Varsaymaktır.
(Schopenhauer Buna Şöyle Bir Örnek Vermekte: Her Türlü Beşeri Bilginin Belirsizliğini Önerme Olarak Koymak Suretiyle Tıbbın Kesinlikten Uzaklığını Savunmak Gb.)
Hile – 7
Soru Sormaya Dayalı Bir Usu Takip Edilebilir. Burada Takip Edilen Usulün Esası Hasmımıza Kabul Ettirmek İstediğiniz Şeyi Gizlemek İçin Aynı Anda Çok Sayıda Geniş Kapsamlı Soru Sormaya Ve Diğer Yandan Kabullerden Kaynaklanan Delili Hiç Vakit Kaybetmeksizin İleri Sürmeye Dayanı.
Hile – 8
Bu İle Hasmınızı Öfkelendirmeye Dayanır. Onu Sık Sık Ve Kasti Haksızlıklarda Bulunarak Ya Da Önüne Bile Bile Güçlük Çıkararak Çileden Çıkarabileceğimiz Gibi Genel Olarak Küstahça Bir Tutum Takınarak Da Onu Öfkelendirebiliriz.
Hile – 9
Peşinde Olduğunuz Şeyi Bilmesine İmkan Tanımamak İçin Onlardan Çıkarılacak Sonucun Gerekli Kıldığından Farklı Bir Düzen İçinde Sorular Sormak.
Hile – 10
Eğer Peşinde Olduğunuz Şeyi İçin Hasmınızın Olumlu Cevaplar Vermesini İstediğiniz Sorulara Kasıtlı Olarak Olumsuz Cevaba Geri Döndüğünü Gözlemlediyseniz, O Zaman Sanki Olumlandığını Görmekten Endişe Ediyormuşsunuz Gibi Önermenizin Tersini Sormanız Gerekir; Ya Da Onu Her İki Bakımdan Da Serbest Bırakabilirsiniz, Böylece O Sizin Bunlardan Hangisini Teyit Etmesini İstediğinizi Fark Edemez.
Hile – 11
Eğer Siz Bir Tümevarımda Bulunmak İster De Hasmınız Size Onu Destekleyecek Münferit Durumları Kendi Eliyle Sunarsa, Eğer Münferit Durumlardan Çıkan Genel Doğruyu Kendisi De Kabul Ediyorsa, Ona Soru Sormaktan Geri Durmanız, Bilakis Sorularla Belirtmek İstediğiniz Şeyi Daha Sonra Yerleşmiş Ve Kabul Edilmiş Bir Olgu Olarak Takdim Etmeniz Gerekir; Çünkü Bu Arada Kendisi Onu Kabul Ettiğine İnanmaya Başlayacaktır.
Hile – 12
Eğer Sohbet Özel Bir İsmi Olmayan, Fakat Mecazi Veya Tasviri Bir Tarifi Gerekli Kılan Genel Bir Fikir Etrafında Dönüyorsa İşe Önermeniz İçin Elverişli Bir Mecaz Seçerek Başlamanız Gerekir.
Hile – 13
Hasmınıza Bir Önermeyi Kabul Ettirmek İçin Ona Aynı Zamanda Karşı Bir Önerme Vermeli Ve Bu İkisinden Hangisini Seçeceğini Ona Bırakmalısınız; Bu Arada Siz De Karşı Önermeyi Olabildiğince Yaldızlamalısınız Ki Kendimle Çelişmeyeyim Derken Önermenizi Kabul Etsin, Çünkü Bu Suretle O Gayet Muhtemel Görünür Hale Gelmiştir.
Hile – 14
Hasmınız Hedeflediğiniz Sonuç İçin Elverişli Olan Şeyi Ters Yüz Eden Cevaplar Vermeksizin Sorularınızın Bir Kaçını Cevaplandırdığında, Her Ne Kadar Bunlardan Böyle Bir Sonuç Çıkmasa Da Sanki İspatlanmış Gibi Hedeflediğiniz Sonuca Geçin Ve Hemen Muzafferane Bir Edayla Onu İlan Edin.
(Schopenhauer Bu Hile İçin “Küstakça Bir Oyun” Demiştir.)
Hile – 15
Eğer Ortaya Çelişkili Bir İddia Attınız Ve Onu İspatlamakta Bir Güçlükle Karşılaştıysanız Her Ne Kadar Akla Yakın Gözükmese De Doğru Olan Bir Önermenin Kabulünü Veya Reddini Sanki Delilinizi Ondan Çıkarmak İstiyormuşsunuz Gibi, Hasmınıza Bırakabilirsiniz. Eğer Bir Hileden Kuşkulandığı İçin Onu Reddedecek Olursa Zaferinizi Onun Ne Kadar Ad Absurdum Bir Durumda Olduğunu Göstermek Suretiyle Elde Edebilirsiniz.
Hile – 16
Argumenta Ad Honinem Veya Ex Concessise Başvurmaktır. Hasmınız Bir İddiada Bulunduğunda Tutarsız Olduğunu Göstermeye Çalışmalısınız. Örneğin, O Eğer İntiharı Destekliyorsa Derhal Yaygarayı Basmalısınız, “Öyleyse Neden Kendini Asmıyorsun?” Diye.
Hile – 17
Eğer Hasmınız Sizi Bir Karşı Dille Bunaltıyorsa Kendinizi Çoğu Zaman İnce Bir Ayrım Yaparak Koruyabilirsiniz.
Hile – 18
Hasmınızın Yenilginizle Sonuçlanması Mukadder Bir Delil Veya Temellendirmeler Zincirine Başvurduğunu Gözlemlediyseniz Onun Bu Sonuca Varmasına İzin Vermemeli, Tam Zamanında Konuşmanın Akışına Müdahele Etmeli Veya Bütünüyle Kesmeli Ya Da Onu Konudan Uzaklaştırıp Başka Konulara Dönmelisiniz.
Hile – 19
Hasmınız Temellendirmesinde Belli Bir Noktaya İtiraz Etmenizi Sağlamak İçin Açıktan Açığa Size Meydan Okuyorsa Ve Sizin De Söyleyecek Bir Şeyiniz Yoksa, Ortadaki Meseleye Genel Bir Hava Vermeye Çalışmalı Ve Ardından Da Buna Karşı Konuşmaya Başlamalısınız.
Hile – 20
Bütün Öncüllerinizi Ortaya Koyup Hasmınızın Kabul Etmesini Sağladıktan Sonra İstediğiniz Sonuca Ulaşmak İçin Artık Ona Soru Sormaktan Uzak Durmalı, Hiç Vakit Kaybetmeden Sonuca Varmalısınız.
Hile – 21
Hasmınız Bütünüyle Yüzeysel Ve Yanıltıcı Söz Söyleme Şeklinde Bir Temellendirmeye Başvuruyor Ve Siz De Onun Gizli Amacını Sezinliyorsanız Pekala Onun Asılsız Ve Yüzeysel Yanını Ortaya Sererek Çürütebilirsiniz.
Örneğin, Eğer O Argumentum Ad Hominemi Benimsemişse Bir Karşı Argumentum Ad Hominem Ve Argumentum Ex Concessis İle Onun Gücünü Kırmanız Yeterlidir.
Hile – 22
Hasmınız Sizden Tartışma Konusu Meselenin Doğrudan Kendisinden Kaynaklandığı Bir Şeyi Kabul Etmenizi Talep Ediyorsa Bunun Bir Petitio Principii Olduğunu Söyleyerek Onun Talebini Reddetmelisiniz.
Hile – 23
Yalanlama Ve Çekişme Bir Kimseyi Öfkelendirir Ve Onun İddiasını Abartmaya Sevk Eder. Hasmınızı Tekzip Ederek Onu, Her Şeye Karşın Bu Sınırların İçinde Ve Kendi Başına Doğru Olan Bir İddiayı Asli Sınırlarının Ötesine Genişletmeye İtebilirsiniz. Ve Siz Onun Bu Abartılı Biçimini Çürüttüğünüzde Onun Başlangıçtaki İddiasını Da Çürütmüş Gibi Görüneceksiniz.
Hile – 24
Hatalı Bir Kıyasa Ve Dolayısıyla Yanlış Bir Sonuca Varmaya Dayanır. Hasmınız Bir İddiada Bulunur, Onu Bir Önermeyle İfade Eder. Siz Ondan Yanlış Çıkarımla Ve Fikirlerini Eğip Bükerek Başka Önermeler Çıkarırsınız. Onun İlk Önermesinin İçinde Bunlar Yoktur Ve O Böyle Bir Şeyi Hiçbir Şekilde Kast Etmemiştir. O Zaman Onun Önermeleri Sanki Ya Kendi Başlarına Tutarsız Ya Da Kabul Edilmiş Bir Doğruyla Çelişen Başka Bir Önermelerin Yolunu Açmış Gibi Görünüz. Ve Böylece Ortaya Sanki O Dolaylı Olarak Çürütülmüş Gibi Bir İzlenim Çıkar.
Hile – 25
Zıt Bir Örnek Gösterme Suretiyle Saptırma.
Hile – 26
Öne Sürülen Delilin Sahibine Yöneltilmesi. Hasımmızın Öne Sürdüğü Delili Kendisine Karşı Kullanırız.
Hile – 27
Getirdiğimiz Bir Delile Karşı Hasmımız Hiç Beklemediğimiz Bir Şekilde Öfkelenmişse Daha Da Büyük Bir Azimle Onu Sıkıştırmaya Devam Etmelisiniz.
Hile – 28
Geçerliliğini Bir Uzmanın Anlayabileceği Geçersiz Bir İtirazda Bulunmak.
Hile – 29
Eğer Alt Edilmek Üzere Olduğunuz Sonucuna Vardıysanız Bir Saptırmaya Başvurabilirsiniz. Sanki Tartışma Konusu Meseleyle Bir Bağı Varmış Gibi Birden Bir Başka Bir Şeyden Konuşmaya Başlayabilir Ve Hasmınıza Karşı Bir Delil Getirebilirsiniz.
Hile – 30
Akıldan Çok Otoriteye Başvurmaya Dayanan Bir Hiledir. Hasmınızın Saygı Duyduğu Bir Otoriteyi Kendi Yanınıza Almışsanız İşiniz Kolay Demektir.
Hile – 31
Eğer Hasmınızın İleri Sürdüğü Delillere Karşı Bir Diyeceğiniz Olmadığını Görüyorsanız, İnce Düşünülmüş Bir İroni Darbesiyle Bu Konunun Sizi Aştığını İlan Edebilirsiniz: “Şimdi Söyledikleriniz Benim Yetersiz Kavrayış Gücümü Aşıyor; Bunların Hepsi Doğru Olabilir, Ama Ben Anlayamıyorum, Dolayısıyla Hakkında Bir Görüş Beyan Etmekten De Çekiniyorum.”
Hile – 32
Bir İddia İle Karşılaşırsanız Onu, Aradaki İlişki Sadece Görünür Veya Müphem Bir Benzerlikten İbaret Olsa Bile, İğrenç Ve Tiksindirici Bir Kılık Veya Kategori İçerisine Sokarak Bertaraf Etmenin Ya Da Olmazsa Üzerinde Kuşku Uyandırmanın Kısa Bir Yolu Vardır.
Sözgelimi Diyebilirsiniz, “Bu Manicilik Veya Ariusçuluk” Vb. Bu Türden Bir İtirazda Bulunurken, Söz Konusu İddianın Daha Önce Zikredilmiş Kategoriyle Özdeş Veya En Azından Ondan Mündemiç Olduğunu Doğru Olarak Kabul Edersiniz.
Hile – 33
“Teorik Olarak Çok Güzel Ama Pratikte İşe Yaramaz”
Yanıltmacının Bu Biçimiyle Öncülleri Kabul Eder, Fakat Pek İyi Bilinen Bir Mantık Kuralıyla Çelişerek Çıkarımı Ya Da Sonucu Reddedersiniz.
Hile – 34
Onu Sessizliğe Zorlayın.
Hile – 35
Delil Ve Temellendirmelerle Hasmınızın Aklıyla Uğraşmak Yerine Güdülerle İradesi Üzerine Çalışın. Onun Çok Geçmeden Sizin Görüşünüze Geldiğini Göreceksiniz.
Örneğin, Papaz Takımından Biri Felsefi Bir Dogmayı Savunmaktadır; Ona Bunun Kilisesinin Temel Öğretilerinden Biriyle Doğruda Çeliştiğini Hissettirirsiniz, O Hemen Bunu Terk Edecektir.
Hile – 36
Eğer O İçten İçe Zayıflığının Farkındaysa Ve Anlamadığı Bir Sürü Şeyi Dinlemeye Ve Sanki Anlıyormuş Gibi Yapmaya Alışıksa Ciddi Bir Eda İçerisinde Çok Derin Veya İlmi Gibi Görünen Bir Şeyi Yutturarak Onu Kolayca Etkiniz Altına Alabilir Ve Onu Duyma, Görme Ve Düşünmeden Mahrum Edersiniz.
Hile – 37
Hasmınız Haklı Olduğu Halde Sırf Çekişmeci, Ayak Diretici Tavrınız Yüzünden Kusurlu Bir Delil Seçmişse Onu Kolayca Çürütmenin Bir Yolunu Bulur, Ardından Da Böylece Onun Bütün İddiasını Çürütmüş Olduğunuzu İddia Edebilirsiniz.
Hile – 38
Tartışma Konusunu Bir Yana Bırakıp Hasmınızın Kendisine Geçmeye Ve Bir Bakıma Onun Şahsına Saldırmaya Dayanır. Hasmınızın Tartışmada Üstünlüğü Ele Geçirdiği Ve Böylece Alt Edilmek Üzere Olduğunuzu Hisseder Hissetmez Bu Yola Başvurabilirsiniz. Saldırınızı Onun Şahsına Yönlendirirsiniz.
***
Schopenhauer’in Bu Konudaki Son Sözü İse Şunlar:
Eğer Birinin Bilgisi Ve Görgüsü Eksikse Hasmıyla Aynı Düzeyde Olmadığından Ötekini Anlayamayacaktır. Eğer Biri Düşünme Ve Anlama Gücü Bakımından Diğerinin Gerisinde İse Bundan Gücenip Kırılacak Ve Bu Onu Dürüst Olmayan Hilelere Başvurmaya Götürecek Ve Tartışma Kabalaşıp Sona Erecektir.
