OSMAN GAZİ
Ayakta dururken elleri dizlerini geçerdi. Bu tariften ya bacaklarının kısa ya da ellerinin normalden uzun olduğunu anlıyoruz ki, bu vücut yapısı Halife Abdülmecit’e kadar 600 küsur yıl boyunca yaşamıştır.
Bir giydiğini bir daha giymezdi. Sebebi müsrifliği değil, başka birini yani bir garibanı sevindirmekti. Birisi elbisesine dikkatlice baksa hemen çıkarıp ona bağışlardı. Bazı kaynaklar onun pehlivanlık yaptığını ve gayet sağlam bir silahşör olduğunu yazar.
Eski bir Türk kabile âdeti vardı; Hıdrellez günü aşiret reisinin evi yağmaya açılırdı. Bey ile hanımı yanlarına hiçbir şey almadan evlerinden çıkarlar ve arkalarından aşiret mensupları hücum edip evi yağmalardı. Buna ‘Beğ evinin açılması’ denirdi. Osman Gazi de yılda bir gün evini hücuma açardı.
ORHAN GAZİ
Osmanlı padişahları içinde 36 yıl süre ile en uzun hükümdarlık yapan üçüncü sultandır. Orhan Beğ’in bir özelliği de, 100 kadar kaleye hâkim olması ve çoğu zamanını bunları dolaşmakla geçirmesidir. Bir seyyahın dediğine göre hiçbir şehirde bir aydan fazla durmazmış.
Salı ve Perşembe günleri oruç tutar, Mevlânâ hazretlerine hürmeten başına sikke giyer ve üstüne de bir beyaz sarık sarardı.
I. MURAD (Hüdavendigar)
Batı kaynaklarında hayırhah bir hükümdar, yorulmak bilmeyen bir avcı ve kibar bir şövalye olarak öne çıktı ve ‘doğruluğun simgesi’ olarak tanındı. Özel bir kütüphanesi olduğunu bildiğimiz ilk Osmanlı padişahıdır.
Mevlânâ hazretlerine aşırı bir sevgisi bulunuyordu. Bir görüşe göre ‘hünkâr’ ve ‘hüdâvendigâr’ unvanlarını almasında bu derin sevginin etkisi vardır. Bizzat savaş meydanında, uğradığı bir suikastla şehit edilen tek Osmanlı padişahıdır.
YILDIRIM BAYEZİD
Bayezid bir senede Sinop’tan Eflâk’a geçip, bir yılda yıldırım gibi 7 kere yetiştiği için, Emir Sultan hazretleri Bursa’da ‘Bayezid im, sen Yıldırım oldun” demiş ve bundan sonra Yıldırım Bayezid Han olarak anılmıştır.
Ava ve avcılığa son derece meraklı olduğu bilinen hünkâr aynı zamanda iyi bir pehlivandır. Tarihçiler silah kullanmaktaki maharetini ve ata binmekteki ustalığını anlata anlata bitiremez. Kaynaklarda şiir yazdığı söylenen ilk padişahtır ve şiirlerinde ‘Yıldırım’ mahlasını kullanmıştır.
Bir özelliği de İstanbul’u ilk kuşatan Osmanlı padişahı olmasıdır. Hatta bir değil birkaç defa kuşatmıştır. Bayezid’in gümüşten yapılma büyük bir havuzu varmış ve gusül abdestini bu havuzda alırmış. Ulucami’nin ortasında çağlayan havuz onun su sevgisinin iyi bir kanıtıdır. Timur’a esir düşen Bayezid’in yüzüğünün kaşındaki zehiri içerek intihar ettiği söylense de, aslında o kahrından ölmüştür.
ÇELEBİ MEHMET
Osmanlı’yı Timur fetretinden çıkaran hünkâr, devletin ikinci kurucusu olarak bilinir. Şehzadeliğinde ‘Güreşçi Çelebi’ diye anılmıştır. El sanatı olarak urgancılıkla (kalın ip) iştigal etmiştir.
Haremeyn’e (Mekke ve Medine) her yıl surre alayı düzenlenerek hediyeler gönderilmesi uygulaması, onun zamanında başlamış ve bu uygulama malî açıdan en sıkıntılı devirlerde bile yaşayarak 1. Dünya Savaşı sonlarına kadar devam etmiştir.
Her Cuma gecesi, öz malından yemek pişirtip yoksullara kendi eliyle dağıtırmış. Çelebi Mehmet de babası gibi avcılığa meraklı biriydi. Nitekim Edirne’de bir av partisi sırasında yaban domuzu kovalarken attan düşüp belkemiği zedelenmek ve ardından vücuduna felç inmek suretiyle vefat ettiğini biliyoruz.
2. MURAD
Musiki ve şiirden zevk alan padişah, sanatçılara ayrı bir önem vermiştir. Osman Gazi’nin hastalığından dolayı oğlu Orhan’a yerini bırakması istisna edilirse bir padişahın kendi isteğiyle tahtını başkasına bıraktığı tek örnek ona aittir. Tahtı oğlu Mehmed’e iki defa bırakmasında görüldüğü gibi olgunluk ve bilgelik dolu davranışları yüzünden bazı kaynaklarda Padişah-ı Hâkim (Bilge Padişah) olarak yazılmıştır.
FATİH SULTAN MEHMET
Ulemaya daima saygı gösterir ve ilmin üstünlüğüne inanırdı.
Venedikli Zorzi Dolfin’e göre az gülen, zeki, çalışkan, cömert, amacına ulaşmakta inatçı, her gün mutlaka kitap okuyan, Roma tarihini, Papaların hayatını, Heredot’un tarihini ve daha pek çok tarih kitabını okutup dinleyen, araştırmalar yapan eşsiz bir insandır. Tutku derecesine varan en önemli hobisi haritacılıktı.
Şairliğiyle bilinen ilk Osmanlı padişahıdır. Şiirlerinde ‘Avni’ mahlasını kullanmıştır. Güzel sanatlara oldukça meraklıdır. Ok için parmağa takılan yüzükler, kemer tokaları ve kılıç kınları yapmıştır. Bir de değerli taş uzmanı olduğuna dair bir rivayet vardır.
Arapça ve Farsça’nın yanında Yunanca ve Latinceyi anlayacak kadar da olsa biliyordu. Ağaç, sebze ve çiçek yetiştirmeye meraklıydı. Zaman zaman sarayın bahçesinde bahçıvanlık yapmıştır. Yemeklerini yalnız yiyen padişah bu adeti saraya getiren ilk kişidir. Yalnız İstanbul’da değil bazı diğer şehirlerde de okçuluk tesisleri kurdurmuştur.
2. BAYEZİD
Şehzadelik yıllarında hat sanatına önem vermeye başlamıştır. Ardından tezhip sanatına yönelmiştir. Bir diğer mühim hususiyeti bestekârlığıdır. Kaynaklarda beste yaptığından bahsedilen ilk padişahtır. Çok iyi bir kemankeş yani okçu ve yay imalatçısıydı. Ata binmekten zevk duyardı.
Dış fetihlere değil iç fetihlere yönelen hükümdar Osmanlı padişahlarının en dindarlarındandır.
YAVUZ SULTAN SELİM
Tarih, Yavuz’un özel ilgi alanıydı. Ayrıca Osmanlı padişahları içerisinde çok okumaktan dolayı gözlerinin bozulduğu ve bu yüzden mercek kullandığını bildiğimiz ilk Osmanlı padişahıdır. Geceleri 3-4 saat uykuyla yetinir, diğer zamanlarını okuyup yazmakla geçirirdi.
Topkapı Sarayı’nda bulunan ve sol kulağında incili bir küpe görünen resim genellikle Yavuz’a atfedilirse de ona ait değildir. Kulağında küpe hele bu resimdeki gibi incili bir küpe taşıdığı söylenemezse de, bazı yerlerde menguş yani bakır bir halka taktığı rivayeti geçmektedir. Yavuz’un hobisi kuyumculuktu. Dil olarak Farsça, Arapça ve Tatarcayı öğrenmişti.
İyi yay yapmayı, ok atmayı çocuk denecek yaşlarda öğrenmişti. Çok mahir bir avcıydı. Aynı zamanda bir koleksiyonerdi. Kutsal emanetler koleksiyonu vardı ayrıca Topkapı Sarayı’ndaki çini koleksiyonununda çok önemli bir kısmı ona aittir.
‘İki Şerefli Şehrin (Mekke ve Medine) Hâkimi’ unvanını kabul etmemiş ‘Hâkim’ yerine ‘Hadim’ yani ‘Hizmetkâr’ denilmesini istemiştir. Bazı kaynaklarda Mevlevi olduğu yazılır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN
Divan edebiyatının en fazla gazel yazan şairi unvanını açık farkla elinde tutar.
Çağının en şık giyinenlerindendir ve mücevherlere merakı had safhadadır. Babası Yavuz gibi kuyumculuğa meraklıydı. Ayrıca Fatih gibi değerli taşlara tutkundu. Kaliteli bir müzik kulağına sahipti ve iyi bir hat ustasıydı.
Arapça, Farsça, Tatarca ve Çağatayca’yı öğrenmişti. Seramik meraklısıydı. Kavaf(haffaf) yani kundura imalatçısıydı.
Hemen her kaynak nikris (gut veya damla) ve artrit hastalıklarından mustarip olduğunu yazmaktadır. 46 yıl padişahlık yapan Kanunî, Osmanlı tarihinde en uzun süre hükümdarlık yapan padişah olmuştur.
3. MURAD
İyi silah kullanan ve iyi ata binen ve ava meraklı olan 3. Murad’ın boş zamanlarında ok başı imal ettiğini biliyoruz. İlginç özelliklerinden birisi, ağzından ‘hayır’ sözünün nadiren çıkmasıdır. Dünya tarihine özellikle hükümdarlarının yaptığı savaşlara ilgi duyduğu bilinir. Saatlere özel merakı vardır.
Toplam 49 çocuğu doğmuş ve hiçbiri yaşamamıştır. Yılın 7 mübarek gecesi olan Regaib, Mevlit, Miraç, Kadir, Ramazan ve Kurban bayramları ile Berat gecelerinde camilerde kandil yakılması uygulaması, onun emriyle başlamıştır.
I. AHMED
O tarihe kadar en genç yaşta tahta çıkan hükümdar kimliğiyle tanınır. Onun rekorunu, 7 yaşında tahta çıkan torunu 4. Mehmed kıracaktır. Talihi neredeyse 14 rakamı üzeriden kurulmuştur. 14 yaşında tahta çıkmıştı. 14. Osmanlı padişahıydı ve 14 yıl padişahlık yapmıştı. Öldüğünde ise 28 yaşındaydı. Tahta çıktıktan sonra sünnet olan ilk Osmanlı padişahıdır.
İyi bir kaşık ustasıdır. Yetim malları için ayrı bir hazine teşkil edip yardımlarını o hazineden yapmıştır.
I. MUSTAFA
İki kez tahta çıkmasına rağmen annesinin adı bilinmeyen tek Osmanlı padişahıdır. Oysa valide sultanlar Osmanlı saray hiyerarşisinin zirvesinde yer alırlardı.
4. MURAD
Acımasızlığı ve uyguladığı tütün, içki ve afyon gibi yasaklara karşı gelenleri öldürtmesiyle tanınır. Büyücülere, falcılara ve remilcilere karşı büyük çaba sarf etmiştir. Satranç ve dama oyunlarına meraklıdır. Koşu halindeki attan başka bir ata atlayabilecek kadar iyi bir biniciydi.
IV. Murat, olağanüstü kuvvetiyle ünlüydü. Huzura kabul edilen Fransız gezgin Du Loir, anılarında IV. Murat’ın idman yaparken çok iri yarı bir kişi olan Silahtar Musa Paşa’yı, tek eliyle kuşağından tutup havaya kaldırarak meydanda uzun süre dolaştıktan sonra yere bırakmasını; 200 okkalık (yaklaşık 257 kilo) gürz kullanmasını; bir ciritle 8 kalkanı birden delmesini; kendine özgü uzun kılıcını saatlerce yorulmadan sallamasını ve güreştiği genç Yeniçerileri enselerine vurduğu tek şaplakla yere sermesini hayranlıkla anlatır. Tarihçilerin yazdığına göre yayını çektiği ok, tüfek mermisinden uzağa düşerdi.
Tarihçi Hammer’ın ifadesiyle attığı ciridin delemeyeceği cisim yoktu. Timur neslinden Şah-ı Cihan’ın elçisi Zarif Bey’in Hindistan prensinden “Kurşun ve kılıç delemez” diye hediye getirdiği gergedan derisi kaplı kalkanı, elçinin gözü önünde önce mızrak sonra da ok atarak iki yerden deldi. Kalkan hatıra olarak müzelik eşya arasına kondu. Eski saraydan (İstanbul Üniversitesi Merkez Binası) attığı ciritin Bayezıd Camii’nin minarelerinden birinin altındaki hedefe isabet ettiği söylenir.
4. MEHMED
39 yıllık saltanat süresiyle Kanuni’den sonra en uzun süre tahtta oturan padişah unvanına sahiptir. Bir başka özelliği de 7 yaşında cihan devletinin başına geçmesidir. Bedeni sağlamlığıyla meşhurdur. Bir av sırasında 20 saat at üstünde kaldığı ve yorulmadığı söylenir.
I. MAHMUD
Lale Devri’nin etkisinden olacak lale yetiştirmeye ve satranç oynamaya meraklıydı.
Meslek zenginiydi hillalci, mühür kazıcısı ve kuyumcuydu. Onu kitaplara ve kütüphane yaptırmaya en fazla önem veren padişah olarak nitelendirebiliriz. Ayasofya, Fatih, Süleymaniye camileriyle Galata Sarayı’nda kütüphaneler yaptırmıştır.
Osmanlı Devleti’ndeki ilk madalya 1. Mahmud zamanında çıkarılmıştır.
3. OSMAN
Sinirli ve taşkın karakterliliğinin yanı sıra ayrıca kimseye güvenmeyen bir yapıya sahipmiş. Boş zamanlarında marangozculukla uğraşırdı. 3 yılı bulmayan saltanat hayatında 7 büyük İstanbul yangını sığdırdığı için ‘Yangınlar Padişahı’ diye anılmıştır.
Kıyafetini ve görünümünü değiştirerek sık sık halk arasına girip onların dertlerini dinlemiştir.
3. MUSTAFA
Para basma işine yani sikkezenliğe meraklıydı. Gözleri pek iyi görmezdi.
Yaptırdığı üç büyük caminin hiçbiri kendi adıyla anılmaz. (Üç cami yaptırdım; birini-bugünkü Fatih Cami-atam yani Fatih Sultan Mehmed, birini-Laleli Camii-meczup-Laleli Baba-, birini-Üsküdar’daki Ayazma Camii-su aldı diyerek çevresindekilere dert yanarmış.)
2. MAHMUD
Avrupalı yemek adetlerine eğilim gösteren 2. Mahmud, aynı zamanda kendisine çatal-bıçak takımı hediye edilen ilk Osmanlı padişahıdır. Memurlara fes giyme mecburiyeti getirmesi gibi radikal kararları yüzünden halk arasında ‘Gâvur Padişah’ olarak tanınmıştır.
5. MURAD
93 günlük süreyle Osmanlı tarihinde en kısa padişahlık yapan hükümdar olmuş ve bu süreyi de tecennün (cinnet) halinde geçirdiği için Osmanlı tarihinde önemli bir etkisi görülmemiştir.
2. ABDÜLHAMİT
Onun döneminde halkla birlikte bir modernleşme yoluna gidilmiştir. Şehzadeliğinde piyano ve Batı müziği dersleri aldı ve keman çaldı. Modern bahçe bakımına ilgi gösterdi.
Sedef ve fildişi kakma, oyma ve süsleme işlerindeki maharetinin yanı sıra usta bir marangozdu. Antika koleksiyonuna sahipti. Padişahın başka bir merakı da polisiye roman okumak daha doğrusu okutmaktı. Seyahat edemediği için bütün dünyaya ait seyahatnameleri tercüme ettirip okutmuştur.
Fotoğrafçılığa merakı vardı, ama kendisinin fotoğraflarının çekilmesinden hiç hoşlanmazdı. Saat tamirciliğinde ustaydı. Özenli ama sade giyinen padişah, pantolonu namaz kılarken kırıştığı için günde iki-üç defa elbise değiştirirdi.
VAHDETTİN
Sultan Vahdettin han, devletin en zor ânında padişah olmuştur. Gözlük kullanan ilk ve tek Osmanlı padişahıdır. Genellikle askerî üniforma giyerdi. İleri derecede güvercin merakı vardı
