Türkçedeki Gün İsimlerinin Nereden Geldiğini Hiç Merak Ettiniz’mi Eğer Sizde Bu Sorulara Cevap Arıyorsanız Doğru Yerdesiniz.
• Pazartesi: Birçok Uygarlıkta Pazar Günü Uzun Bir Süre Boyunca Haftanın İlk Günü Olarak Sayılmıştır. Hatta Halen Bazı Batılı Ülkelerde Pazar Günü, Haftanın İlk Günü Olarak Kabul Edilmektedir. Bu Nedenle Pazartesi, İsminden De Anlaşılabileceği Gibi “Pazar Ertesi” Anlamına Gelecek Şekilde Kullanılan Bir Sözcüktür. “Erte” Sözcüğü, Asırlar Öncesine Kadar Dayanmaktadır. 1000’Li Yıllardan Önce Uygurca Budist Metinlerde “Érte”, Yani “Gün” Veya “Gün Doğumu” Anlamında Kullanılmıştır. Gün Doğumu, Yeni Bir Günün Başlangıcıyla İlişkilendirildiği İçin Bu Şekilde Adlandırılmıştır. Sonradan 1073 Yılında Divan-İ Lugati’t Türk’te “Értelemek” Sözcüğü “İşe Kalkmak” İle İlişkilendirilmiştir. 1390 Civarında Yazılan Kısas-I Enbiya’da İse İlk Defa E Üzerindeki Çizgi Kalkmış Ve “Ertelemek” Olarak Kullanılmıştır. Bu Sözcük, Eski Türkçede “Sabah” Olarak Da Kullanılmaktadır.
• Salı: Bir Önceki Anlatımla Paralel Olarak, Salı Sözcüğü De Oldukça İlginç Bir Anlama Sahiptir. Salı, “Üçüncü Gün” Demektir. Normalde Salı, Birçoğumuz İçin “İkinci Gün” Olsa Da, Aslen Hafta Pazar İle Başladığı İçin Sözcük De Buna Göre Anlam Kazanmıştır. Salı Sözcüğünün İlk Kullanımına Filippo Argenti Tarafından Yazılan Regola Del Parlare Turco İsimli Eserde, 1533 Yılında Rastlamaktayız. Sözcük, Orijinal Olarak “Salí” Olarak Yazılmıştır. Arapçada İse “Yevmü’s-Selase” Ya Da “Yawm A?-?Ali?”, Yani “Üçüncü Gün” Olarak Geçmiştir. Salı, “Selase” Sözcüğünden Dilimize Girmiştir.
• Çarşamba: Bu Sözcüğün Tarihi De Oldukça İlginçtir. İlk Olarak 1303 Yılındaki Codex Cumanicus’ta Farsça Ve Türkçe Karışımı Bir Dille “Caar Sanbe” Olarak Geçmektedir. Kelime Anlamı “Dördüncü Gün”Dür. Farçadaki “Çaharşanba”, Yani “Haftanın Dördüncü Günü” Kalıbından Dilimize Geçmiştir. İlginç Bir Şekilde Farsçada “Şabba” Ya Da “Şanba” Aynı Zamanda Cumartesi Günüdür. Dediğimiz Gibi Bu Gün, Birçok Toplumda Eskiden “Haftanın Son Günü” Olarak Görülmekteydi. Dolayısıyla Çarşamba, Cumartesi’den Sonraki 4. Gün İdi. “Şamba” Sözcüğü De, İbrani Ve Aramicedeki “Şabat” Sözcüğünden Farsçaya Geçmiştir. Şabat, “Dinlenme Günü” Olarak Bilinmektedir. Bu Da Oldukça Mantıklıdır, Çünkü Sevan Nişanyan’ın Çağdaş Türkçenin Etimolojisi Sözlüğünde Not Ettiği Gibi, “Yedi Günlük Hafta Düzeni Mö 6. Yy’dan İtibaren Yahudi Toplumundan, Ortak Arami Kültürü Vasıtasıyla, Çevre Kültürlere Yayılmıştır.”
• Perşembe: Perşembe, 1300’Lü Yıllardan Öncesine Dayanan Ve Orta Asya’da Keşfedilmiş Bir Kuran Tefsirine Kadar Giden Bir Sözcüktür. Borovkov Tarafından Yazılan Analizde Sözcük “Penc Şembe”, Yani “Beşinci Gün” Olarak Geçmektedir. “Panc”, Farsçada “Beş” Anlamına Gelmektedir.
• Cuma: Diğer Günlerden Farklı Olarak İslam Tarafından Etkilenen Toplumlarda Özel Bir Yeri Olduğuna İnanılan Cuma Günün Adı, 1341 Yılında Yazılan Tezkiretü’l Evliya’ya Kadar Gitmektedir Ve Orada “Cum?A” Olarak Geçmektedir. Doğrudan Arapçadan Dilimize Geçen Bu Sözcük, “Toplanma Günü” Anlamına Gelmektedir Ve Cuma Namazı’na İşaret Etmektedir. Arapçadaki “Cm” Ya Da “Cmm” Kökü, “Toplama, Toplanma, Topluluk” Anlamlarına Gelmektedir. Cami, Cemevi, Cima, Cumhur, Cumhuriyet, Cümbür Cemaat, Camia, İcma, İçtima, Mecmua, Cemaat, Cemiyet, Cuma Gibi Sözcükler Hep Aynı Kökten Türetilmiştir. Ancak Dilimizdeki “Cem” Erkek İsminin Bu Kök İle Hiçbir Alakası Olmadığını Da Belirtmekte Fayda Var; İsim Olarak Kullanılan Cem Farsçadır; Arapça Değil.
• Cumartesi: Cumartesi De, Tıpkı Pazartesi Gibi Sonradan Türetilmiş Bir Sözcüktür. “Cuma Ertesi” Anlamına Gelmektedir. Kendi Başına Özel Bir Anlamı Yoktur.
• Pazar: Geldik Bizim İçin Haftanın Son Gününe… Unutmayınız Ki Bu Gün, Aslen “İlk Gün” İdi. Tahmin Edebileceğiniz Gibi, Ticaret Merkezi Olarak Görülebilecek Ve Diğer Anlamdaki “Pazar”, “Pazaryeri” Sözcüğünden Gelmektedir. İlk Olarak 1303 Yılında Codex Cumanicus’ta “Bazar” Olarak Geçmektedir. 1680 Yılında Meninski Tarafından Yazılan Sözlükte “Bazar Güni” Olarak Bahsedilmektedir. Sözcük, Farsçadaki “Bazar”, Yani “Çarşı, Alışveriş Edilen Yer” Anlamına Gelen Sözcükten Gelmektedir. Macarcadaki “Vásár”, Yani “Pazar” Veya “Vásárnap” Yani “Pazar Günü” Sözcüklerinden Gelmiş Olabileceği De Düşünülmektedir.
