Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan olayı bir topluluk önünde canlandırma esasına dayanan metinler olan göstermeye bağlı edebi metinleri inceleyeceğiz.. Peki göstermeye bağlı edebi metinler nedir, göstermeye bağlı edebi metinler hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Göstermeye Bağlı Edebi Metin Nedir?
Göstermeye bağlı edebi metinler tiyatrolardır. Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayların, insan hayatının çok çeşitli taraflarının sahnede canlandırılması amacıyla oluşturulan yazılara tiyatro denir. Tiyatro aynı zamanda eserleri canlandırma sanatı ve oyunun oynandığı yer anlamlarına da gelmektedir.
Tiyatro görme ve işitme unsurları üzerine kurulmuş bir sanattır. Sözler ve davranışlar birbirini tamamlar. Tiyatro eserinin temel özelliği okunmak için değil, sahnelenmek için yazılmasıdır. Tiyatronun izleyicilerin gözleri önünde canlı olarak icra edilmesi, onların çeşitli duyularına hitap etmesi onu diğer yazınsal türlerden farklı kılar.
Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Nelerdir
Tiyatronun Öğeleri:
a) Olay ya da durum:
Olay çevresinde gelişen edebi metinlerin tümünde olduğu gibi tiyatroda da olay bir çatışmadan doğar. Bu çatışmada farklı güçler karşı karşıya gelir. Oyun da böylece farklı boyutlar kazanır. Tiyatroda olay örgüsüne dramatik örgü denir.
Olay planı üç bölümdür. Bu bölümler genellikle iki perdede izleyiciye sunulur.
Serim: Oyunda olaya giriş bölümüdür. Oyunun en önemli bölümüdür. İzleyiciler bu bölümde olayın geçtiği yer ve zamanla olayı yaşayan kişiler hakkında bilgi sahibi olurlar. Kişinin kendisiyle ve çevresiyle yaşadığı çatışma ortaya konur. İzleyici düğüm noktasına hazır duruma getirilir.
Düğüm: Oyunda çatışmaların yoğunlaştığı, karmaşık olayların üst üste geldiği, çıkmazların sergilendiği bölümdür. İzleyicinin merakı bu bölümde en üst seviyeye ulaşır.
Çözüm: Oyunun son bölümüdür. Son bir olay ile oyun bitirilir. Bu bölümde izleyicilerin kafasındaki bütün sorular cevabını bulur. İzleyici üzerindeki son etki çok önemli olduğundan çözüm bölümü ya bir sürprizle ya bir konuşmayla ya da etkileyici bir cümle ile bitirilir.
b) Mekân (Yer)
Oyunda olayın geçtiği yer, sahnede dekorla canlandırılır. Dekor, mekânı sahnede canlandıran eşya ve aksesuarların bütünüdür.
c) Kişiler
Oyunda olayların ortaya çıkışında temel etken olan varlıklara oyunun kişileri denir.
Tiyatro eserinde kişilerin sayısı eserin konusuna göre değişir. Olay, bir kişinin ya da kişilerin başından geçer. Kişiler olayla ilgilerine göre; birinci derecede ve ikinci derecede önemli kişiler diye ikiye ayrılır. Tiyatro eserinde kimi zaman bir de anlatıcı kişi bulunur. Bu kişi anlatıcı rolüyle ara sıra sahneye çıkarak olayların gelişmesi üzerinde bilgiler verir.
d) Zaman
Oyunda olayların başlaması ile bitmesi arasındaki sürece zaman denir. Tiyatro eserinde zamanın veriliş biçimi yazarın isteğine bağlıdır.
Yazar; kronolojik zaman, düğümden başlatılan zaman, sonuçtan başlatılan zaman, düzensiz zaman anlatımlarından birini seçer.
e) Oyuncular
Tiyatroda olaylar sahnede canlandırılacak özellikte yazılır. Bu olayların sahnede canlandırılmasına rol yapma denir. Rol yapan erkek ise aktör, kadın ise aktris denir. Günümüzde her ikisi için de oyuncu terimi daha çok kullanılmaktadır. Oyuncular canlandırdıkları kişiliğe bürünmek için makyaj yaparlar ve rollerine uygun kostüm giyerler.
f) İzleyiciler
Tiyatroda temel unsurlardan biri de izleyicidir. Bunun nedeni yazılan eserin sahnelenmek üzere yazılmış olmasıdır. İzleyicisi olmayacak tiyatroyu yazmaya da oynamaya da gerek yoktur. Tiyatronun başarısı izleyicisiyle ölçülür. İzleyicinin beğenisi ve bu beğeninin ifadesi olan alkışlar oyuncuların en önemli motivasyon kaynağıdır.
Trajedi: Seyirciye, hayatın acıklı yönlerini göstermek, ahlak ve erdemi anlatmak için yazılmış manzum eserlerdir.
- Konusunu seçkin kimselerin hayatından ya da mitolojiden alır.
- Kahramanları tanrılar, tanrıçalar ve soylu kimselerdir.
- Kusursuz bir üslubu vardır. Kaba sözlere yer verilmez.
- Eser baştan sona kadar ağırbaşlı, ciddi bir hava içinde geçer.
- Çirkin olaylar, seyircinin gözü önünde gerçekleştirilmez, sahne arkasında gerçekleştirilir.
- Bu olaylar haberciler tarafından sahnede aktarılır.
- Üç birlik kuralına uyulur. (Yer, zaman, olay)
- Oyunda koroya yer verilir.
Ünlü trajedi yazarları; Eski Yunan; Aiskhylos, Eurupides, Sophokles. Fransız; Corneille, Racine.
Komedi: İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak, izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro eseridir.
- Konusunu, yaşanılan hayattan ve günlük olaylardan alır.
- Kişiler halktan ve yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.
- Her türlü söze şakaya yer verilir.
- Kişilerin her türlü davranışları sahnede gösterilir.
- Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.
- Manzum olarak yazılır.
- Üç birlik kuralına uyulur.
- Türün yazarları, Yunan-Aristophanes, Fransız- Moliere.
Performans/Proje Ödevleri;
- Aspirin Laboratuvarda Nasıl Yapılır, Aspirin Nedir?
- İdrarda Şeker Tayini Nasıl Anlaşılır, Şeker Tayini Nedir?
- Tarımda Kullanılan Hormonlar Nelerdir? Etki, Fayda ve Zararları Hakkında Bilgiler
- Sigara Dumanında Hangi Gazlar Vardır, İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
- Ağır Metal Nedir, Ağır Metallerin İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri Nelerdir?
