Şimdi ki yazımızda değineceğimiz konulardan biri olan Açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla oluşturulan metinlerde başvurulan anlatım türü olan öğretici anlatım hakkında bilgi vereceğiz hakkında bilgi vereceğiz. Peki öğretici anlatım nedir, öğretici anlatım özellikleri hakkında sizlere en ayrıntılı bilgileri vermek adına sizlere bu yazıyı hazırladık.
Öğretici Anlatım Nedir?
Öğretici anlatımla oluşturulan metinler, açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla yazılır. Bu metinlerde söz sanatlarına, dilin bünyesine mal olmamış yan anlam ifade eden kelime ve kelime gruplarına yer verilmez. Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir.
Öğretici anlatımın kullanıldığı metinlerde anlatım nesnel özellik taşır, açıklık ve kesinlik önemlidir. Alanında gerekli bilgi birikimine sahip kimseler tarafından hemen anlaşılacak şekilde metinler oluşturulur. Yazar, konuyu duygularını işe karıştırmadan açıklamaya çalışır. Grafik, plan, çizelge, tablo vb. dil dışı öğeler ve konu ile ilgili terimlerin kullanılması da söz konusudur.
Öğretici Anlatımın Özellikleri Nelerdir?
- Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
- Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez.
- Verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir.
- Daha çok nesnel cümleler kullanılır.
- Açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla yazılır.
- Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için okuyucunun verilen bilgiyi
- kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir.
- İfade hiçbir engele uğramadan akıp gider.
- Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.
- Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
- Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
- Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
- Bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır.
- Tarihi metinler, Felsefi metinler, Bilimsel metinler gibi bölümleri vardır.
Öğretici Anlatımın Örnekleri Nelerdir?
Örnek-1
Meridyen, Ekvator’dan kuzey-güney yönünde birer derece açıyla geçerek bir kutuptan ötekine uzanan daire yaylarıdır. Ekvator’un çevresi 360 derece olduğundan 360 meridyen bulunur. Meridyenler arasındaki uzaklık ekvator üzerinde yaklaşık 111 km’dir. Bu uzaklık, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe daralır. Meridyenlerin birleştiği kutuplarda bir nokta halini alır. Meridyenlerin yerini belirtmek için Londra’daki Greenwich (Grinviç) gözlem evinden geçen meridyen esas alınmıştır.
Örnek-2
Eleştiri; bir sanat eserini bütün yönleriyle inceleyerek onun değerli ve değersiz yanlarını, kendi türü içindeki yerini belirten yazılardır. Türk edebiyatında eleştiri, Tanzimat döneminde başlamıştır. Fransızca “critique” (kritik) sözcüğüyle karşılanan bu tür, Batı’da “herhangi bir şeyi kötü yanlarıyla değerlendirme” anlamı taşıdığı halde, Tanzimat dönemi edebiyatımızda “başka birinin davranışını beğenmediğini söyleme, çıkışma” anlamına gelen “muahaze” sözcüğüyle karşılanmıştır. Edebiyat-ı cedide sanatçıları “iyi eseri kötü eserden ayırma” anlamında “tenkit” sözcüğünü kullanmışlardır. “Muhakeme”, “ilm-i nakt”, “inkikad” gibi sözcüklerle de adlandırılan bu tür, Cumhuriyet döneminde daha çok “eleştiri” sözcüğüyle karşılanmıştır.”
Örnek-3
Şemsettin Sami’nin roman alanındaki tek eseri olan “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” Türk edebiyatının ilk romanı kabul edilir. Dili, hayata bakış açısı ve olayın akışı bakımından Batılı anlamda romanla ortak noktaları bulunan eser, tesadüflerin çokluğu ve sık kullanılan motiflerle halk hikayesini de hatırlatmaktadır. 1872’den sonra parça parça yayımlanmaya başlamış ve üç bölümde tamamlanmıştır.
Performans/Proje Ödevleri;
- Aspirin Laboratuvarda Nasıl Yapılır, Aspirin Nedir?
- İdrarda Şeker Tayini Nasıl Anlaşılır, Şeker Tayini Nedir?
- Tarımda Kullanılan Hormonlar Nelerdir? Etki, Fayda ve Zararları Hakkında Bilgiler
- Sigara Dumanında Hangi Gazlar Vardır, İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
- Ağır Metal Nedir, Ağır Metallerin İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri Nelerdir?